سرویس تجسمی هنرآنلاین: محمدرضا شجریان نامی سترگ در صحنه فرهنگ و هنر ایران است. هنر والای او چنان فراگیر و تاثیرگذار است که در طی سال‌های متمادی بارها ستوده شده و آوازش همدم شبانه‌روز پارسی‌زبانان جهان است. درباره زندگی و هنر این استاد پرآوازه کتاب‌ها نوشته شده و آوازها و تصنیف‌هایش کلاس درسی برای عاشقان موسیقی ایرانی است. اما شجریان انسانی چند وجهی است که خود را به یک شاخه از هنر محدود نکرد و در کنار آواز، به نوازندگی، ساخت ساز، باغبانی، ورزش، ادبیات و... نیز پرداخت.
یکی از هنرهایی که شجریان در آن به تکامل رسید، خوشنویسی است. علاقه محمدرضای جوان به خوشنویسی باعث شد او در سال ۱۳۴۶ پس از مهاجرت به تهران برای آموختن خوشنویسی وارد انجمن خوشنویسان شود و آموزش خط شکسته را نزد ابراهیم بوذری آغاز کند. یک سال پس از آن شجریان برای آموزش خط نستعلیق به محضر حسن و حسین میرخانی راه یافت و توانست در سال ۱۳۴۹ درجه ممتاز را در خوشنویسی به دست آورد.
شجریان از همان ابتدای راه پیشرفت‌های قابل‌توجهی در خوشنویسی داشت و مورد توجه استادان خود قرار گرفت، تا جایی که نمونه خطی از او در دارالکتاب سید حسین میرخانی، در کنار آثار تنی چند از خوشنویسان برجسته قرار گرفت. با این حال او خوشنویسی را تنها برای خود می‌خواست و قصدی برای ادامه این مسیر و رسیدن به مرحله استادی نداشت. او درباره این موضوع گفته بود: "در دوره استادی شرکت نکردم، باید یک کتاب می‌نوشتم ولی من حوصله این کارها را نداشتم. فقط می‌خواستم خطم خوب شود."
اگرچه شجریان در سال‌های بعد کمتر به خوشنویسی پرداخت اما با تاسیس شرکت "دل آواز" برای انتشار آلبوم‌های موسیقی خود، در تعدادی از این آلبوم‌ها مانند بیداد، آستان جانان، خلوت‌گزیده، دل مجنون، پیام نسیم، افتخار آفاق و یاد ایام، خوشنویسی کرد. بااین‌حال به مرور فعالیت خوشنویسی او کمتر شد و خوشنویسی آلبوم‌هایش را نیز به اساتیدی مانند غلامحسین امیرخانی، عباس اخوین، یدالله کابلی و... سپرد. شجریان تا چند سال ارتباط خود را با انجمن خوشنویسان حفظ کرد و ضمن شرکت در بزرگداشت‌ها و همایش‌های خوشنویسی، آثاری را در مناسبت‌های مختلف به نمایش گذاشت. در کتاب "مجموعه آثار خوشنویسان معاصر ایران" (جلد یک ۱۳۶۴- جلد دوم ۱۳۶۸) آثاری از او موجود است و سال ۱۳۸۹ نیز آثارش در کنار جمعی از خوشنویسان معاصر در نمایشگاهی در تالار وحدت به نمایش گذاشته شد.
در دهه ۸۰ محمدرضا شجریان به برگزاری کارگاه‌های آواز در فرهنگستان هنر پرداخت تا فرصت یادگیری را برای علاقه‌مندانی از سراسر کشور فراهم کند. سال ۸۶ در نشستی که با عنوان "هم‌اندیشی اهل ادب و هنر" در مجموعه فرهنگی هنری آسمان برگزار شد او درباره ارتباط موسیقی با سایر رشته‌های هنری گفت: "هر هنرمندی باید جامعه خود را بشناسد و مادامی که با آداب و رسوم و فرهنگ کشورش آشنا نباشد، موفق نخواهد بود و از سویی آشنایی هنرمندان با سایر هنرها گامی بهتر در جهت موفقیت است. سال‌ها پیش زیر نظر حسین میرخانی آموزش خوشنویسی دیدم. هرچند که از آن به بعد خط را رها کردم و به سوی موسیقی رفتم؛ اما طی این دوران از آموزش خط چیزهایی یاد گرفتم که به تدریج در آواز نیز به کمکم آمد و کمکم فهمیدم که بین این دو هنر وجه اشتراکاتی وجود دارد."
شجریان با اشاره به کتابت که سخت‌ترین بخش در هنر خوشنویسی است، عنوان کرد: "آنچه در کتابت اهمیت دارد، کشیدگی کلمات است؛ یعنی در هر خط نباید بیشتر از دو کشیدگی وجود داشته باشد. با علم به این موضوع بعدها یاد گرفتم که در کار خوانندگی نیز این کشش‌ها به مانند خط است و اگر زیاد شوند کار آواز را به هم می‌ریزد."
او با مقایسه موسیقی و دیگر هنرها تصریح کرد: "قرینه‌سازی یکی از نکات مهم در آواز است که در هنرهای دیگری چون فرش‌بافی، تذهیب و غیره دیده می‌شود. پس اگر با سایر هنرها آشنا باشیم می‌توانیم این مشترکات را به نفع هنر تخصصی خود مورد استفاده قرار دهیم."
شجریان در زمان شاگردی در انجمن خوشنویسان ایران با تعدادی از خوشنویسان مطرح ایران هم‌دوره بود. غلامحسین امیرخانی یکی از این افراد است که با اشاره به دوستی دیرینه خود با محمدرضا شجریان می‌گوید: " آن زمان که آقای شجریان به انجمن خوشنویسان آمدند جزو مدرسین این انجمن بودم و به یاد دارم استعداد فوق‌العاده و بی‌نظیری در زمینه خوشنویسی داشتند. در واقع آن دوران که ایشان به‌طور جدی به موسیقی آوازی نمی‌پرداختند، آثار قلمی ایشان قابل توجه بود. به ویژه خط نستعلیق و این خط را دشوارترین هنر روزگار معرفی می‌کردند. باید بگویم خط نستعلیق، موسیقی مجسم است و مانند موسیقی دارای پیچ‌وخم‌ها و ظرافت‌های خاصی است. صدای نازنین و ملکوتی آقای شجریان سبب شد شناختی دوباره نسبت به ادبیات داشته باشیم. در واقع ما هنرمندان خوشنویس با صدای آسمانی آقای شجریان توانستیم با شاعران بزرگی چون حافظ، سعدی و مولانا تجدید ارادت کنیم. آثار بی‌نظیر آقای شجریان در عالم موسیقی آوازی توانست پیوند عمیق و عاطفی بین ملت ایران و فارسی‌زبان‌ها برقرار کند که هیچ‌گاه کهنه نمی‌شود و این آثار درخشان، مرور ذهنی همه ماست و به جایگاهی رسیدند که یگانه دوران شدند."
عارف براتی، خوشنویس و مدیر اجرایی انجمن خوشنویسان ایران نیز درباره هنر خوشنویسی محمدرضا شجریان گفته است: "افتخار داریم که نام او در زمره خوشنویسان و انجمن خوشنویسان ایران قرار دارد. استاد شجریان یکی از اکابر ادبیات ایران است که در دوران نوجوانی گرایش مخصوصی به حوزه خوشنویسی پیدا کرد و در کنار مطالعه متون ادبی و پرداختن به آواز به نگارش اشعار در قالب هنر خوشنویسی روی آورد. ادبیات با فهم، احساس و درک ملت ایران عجین است و نمود خود را در چند چیز به زیبایی نشان می‌دهد که یکی خط و خوشنویسی و دیگری آواز است. کسی که به عمق غنای فرهنگی ادبیات ایران پی ببرد، ارتباط خود را با خوشنویسی و آواز به خوبی درک می‌کند. خوشنویس با انتخاب درست مفاهیم ادبی به ارتقای کیفیت فرهنگ ایرانی دامن می‌زند و روح لطیف و احساس یک هنرمند می‌تواند ابیات و کلمات زیبا را در غالب آواز و موسیقی به زیبایی دریافت کند. بی‌شک اکثر هنرمندانی که در حوزه آواز فعالیت می‌کنند، اوج یافته حوزه ادبیات و هنر هستند و استاد شجریان نیز از آن نمونه‌ها است."