سرویس تجسمی هنرآنلاین: مریم مجد مدیر گالری اثر و مدیر تیرآرت است. گالری اثر یکی از قدیمی‌ترین گالری‌های تهران است که نقش موثری در جامعه تجسمی ایران داشته و تیرآرت نیز یک رویداد هنری است که گرچه مدت زیادی از عمر آن نمی‌گذرد، اما تاثیرات خود را در گردهم آوردن جامعه هنری، و نمایش دستاوردهای آن به مخاطبان هنر نشان داده است. با مریم مجد درباره شرایط این روزگار و تاثیرات شیوع کرونا بر فعالیت‌های حرفه‌ای هنر به گفت‌وگو نشستیم.
خانم مجد، گالری اثر چقدر تحت تأثیر شیوع بیماری کرونا قرار گرفت؟
شیوع کرونا و تعطیلات ناشی از آن اثر مستقیم روی برنامههای کاری گالری‌ها داشت. ما هم مجبور شدیم تعدادی از برنامههای خود را لغو کنیم، هرچند که گالری اثر معمولاً در دو ماه تیر و مرداد تعطیل است، بنابراین فارغ از مسائل ناشی از کرونا مطابق برنامه سالانه خود در حال حاضر گالری تعطیل است. اما قصد داریم در صورت فراهم بودن شرایط از شهریورماه نمایشگاه‌های خود را آغاز کنیم. تاثیرات کرونا بر گالری‌ها کاملاً مستقیم و منفی بود به دلیل اینکه آنها باید تمام هزینه‌های ماهانه خود را پرداخت می‌کردند، درحالی‌که درآمدی از طریق نمایش آثار نداشتند.
اما به نظر من اگرچه خرید و فروش آثار هنری در این مدت کم شده است، بزرگ‌ترین مشکل ما برگزار نشدن نمایشگاه‌ها بود. حذف مراسم افتتاحیه یکی از دلایلی است که باعث شد بسیاری از هنرمندان تمایلی به نمایش آثار خود در این دوران نداشته باشند. ما هم مثل بسیاری دیگر از مردم فکر می‌کردیم که به‌زودی این شرایط به پایان می‌رسد، اما می‌بینیم که این وضعیت همچنان ادامه دارد و مجبور هستیم روش‌های جدیدی را پیدا کنیم تا بتوانیم فعالیت خود را در این شرایط ادامه دهیم.
در چند ماه گذشته تعدادی از گالری‌ها با نمایش و فروش آثار هنرمندان در فضای مجازی تلاش کردند جامعه هنری را پویا نگه داشته و ارتباط خود را با مخاطبان حفظ کنند. به نظر شما فضای مجازی تا چه حد می‌تواند در این دوران گره‌گشا باشد؟
فروش آثار هنری از طریق ایمیل یا شبکه‌های اجتماعی پیش از شیوع کرونا هم رواج داشت و مجموعه‌دارانی که چشم آنها ورزیده است از روی تصویر هم می‌توانند کیفیت یک اثر را تشخیص داده و برای خرید آن تصمیم بگیرند. اقدامی که گالری‌ها در این مدت برای فروش آنلاین آثار هنری انجام دادند، شکلی متمرکز از همین شیوه فروش آثار بود. البته همان‌طور که در فضای حقیقی روش و رویکرد فعالیت گالری‌ها با هم متفاوت است در فضای مجازی هم این اتفاق رخ داد و دیدیم که بعضی از گالری‌ها پلتفرم‌های خاصی برای نمایش آنلاین و فروش آثار هنری ایجاد کردند و بعضی دیگر به نمایش تصویر آثار بر روی سایت یا اینستاگرام گالری کفایت کردند.
به نظر من نمایش و فروش آنلاین آثار هنری شیوه خوبی است که در آینده هم می‌تواند ادامه پیدا کند. در سراسر دنیا هم دیدیم که رویدادهایی مانند آرت‌فرها به صورت آنلاین برگزار شدند تا امکانی به مخاطب دهند که از دیدن هنر محروم نباشند. برگزاری رویدادهای آنلاین محاسن و معایب خاص خود را دارد. یکی از محاسن این است که جدا از مخاطبان اصلی هنرهای تجسمی که همیشه پیگیر رویدادهای هنری هستند، کسانی که به این حوزه علاقه‌مند هستند، اما شاید رفتن به گالری‌ها برای آنها دشوار بود حالا می‌توانند به راحتی در خانه خود به تماشای آثار هنری بپردازند. رویدادهای آنلاین یک طیف وسیع مخاطب را درگیر می‌کند که هم مخاطب عام برای تماشای آثار و هم مخاطب خاص برای خرید آثار می‌تواند در این رویدادها مشارکت کند. البته رویدادهای مجازی هیچ‌وقت نمی‌توانند جایگزین برنامههای حقیقی شوند، اما مکمل خوبی برای آنها هستند و در این مدت هم امتحان خود را پس داده است.
با این‌حال گالری اثر در این مدت حضور پر رنگی در فضای مجازی نداشت.
فعالیت‌های مجازی گالری اثر به مرور آثار و معرفی هنرمندان گالری محدود بود، اما روش سنتی خود را ادامه داده و بسیار مشغول به کار بودیم. در این مدت فرصتی برای ما فراهم شد تا با مجموعه‌داران و هنرمندان ارتباط بیشتری داشته باشیم و به بررسی کارهای هنرمندان بپردازیم. در بخش خرید و فروش آثار هم به شکل مستقیم عمل کرده و برای کسانی که تمایل به دیدن آثار از نزدیک داشتند شرایطی را فراهم می‌کردیم که در یک دیدار خصوصی از اثر بازدید کنند. اگرچه کشور ما از نظر اقتصادی بسیار آشفته شده است اما در این ایام هم عده‌ای به خرید آثار هنری پرداختند و برخلاف آنچه تصور می‌شد، شیوع کرونا تأثیر چندانی بر خریدهای مجموعه‌داران نداشت.
گالری‌ها در ابتدای شیوع کرونا با شرایطی پیش‌بینی‌نشده مواجه شدند و سعی کردند از هر امکانی که در فضای مجازی در دسترس داشتند برای ادامه فعالیت خود استفاده کنند. به نظر شما در صورت ادامه یافتن شرایط، چه تغییراتی باید در نحوه استفاده از فضای مجازی صورت بگیرد؟
برای نمایش و فروش آثار در فضای مجازی و به صورت آنلاین باید به شکل حرفه‌ای عمل کرد. امروزه نیروهای جوانی که در فضای مجازی کار می‌کنند، وجود دارند که می‌توان از ایده و خلاقیت‌های آنها به خوبی بهره برد. شاید در ماه‌های گذشته گالری‌داران با محدودیت‌های شدیدی مواجه شدند و فقط از امکاناتی که موجود بود استفاده کردند، اما اگر جدی‌تر به این فضا نگاه شود می‌توان نمایشگاه‌هایی مناسب آن کیوریت کرد و همان‌طور که به یک نمایشگاه حقیقی با جدیت و برنامه‌ریزی توجه می‌شود با نمایشگاه‌های آنلاین نیز برخورد کرد. شاید چاره‌ای نداشته باشیم که خودمان را در آینده به این فضا محدود کنیم. اگرچه نمایشگاه مجازی هیچ‌وقت جای نمایش فیزیکی را نمی‌گیرد، اما اگر این شرایط ادامه پیدا کند عادت انسان‌ها عوض می‌شود و به شرایط جدید خو می‌گیرد. نمایش مجازی می‌تواند مکمل نمایش‌های فیزیکی باشد بنابراین هرچه حرفه‌ای‌تر باشد بهتر است.
با توجه به شرایطی که پیش آمده است چه برنامه‌ای برای برگزاری تیرآرت دارید؟
قصد داریم آرت‌فر تیر را از 6 تا 16 مرداد به شکل مجازی برگزار کنیم. مدت‌ها است در حال تلاش هستیم تا تمام مراحل آرت‌فر فیزیکی را به شکل سه‌بعدی طراحی کنیم و مخاطب بتواند تمام ویژگی‌های آن را در فضای مجازی ببیند. به دنبال راهکارهایی هستیم که از لحاظ محتوایی و دیداری به شکل درست و حرفه‌ای مخاطب را جذب کنیم. این رویداد مجازی به جای آرت‌فری است که قرار بود در تیرماه برگزار شود اما به دلیل شیوع بیماری اجرای آن میسر نشد. بنابراین فکر کردیم ما هم مانند سایر رویدادهای بین‌المللی می‌توانیم این رویداد را به شکل مجازی برگزار کنیم. گالری‌ها نیز استقبال خیلی خوبی از نسخه مجازی تیرآرت داشتند و با ما همکاری کردند. هم‌اکنون مراحل نهایی طراحی سایت در حال طی شدن است و در نسخه آنلاین تیرآرت تا این لحظه 18 گالری حضور دارند.
دی‌ماه 97 رویداد گسترده‌تری با نام هفته هنر تیر برگزار شد، اما در سال 98 این اتفاق نیفتاد. برای امسال برنامه‌ای در این زمینه دارید؟
برای زمستان گذشته برنامه‌هایی تهیه کرده بودیم اما شرایط جامعه مناسب این کار نبود. امسال قصد داشتیم تیرآرت و آرت ویک را به شکل همزمان برگزار کنیم، اما با شرایط حال حاضر، تصمیم گرفتیم در صورت مناسب بودن وضعیت در نیمه اول ماه مهر برنامه فیزیکی تیرآرت و آرت ویک را برگزار کنیم. البته رویدادی که در مهرماه برگزار می‌شود طولانی‌تر از یک هفته است و بخشی از آن یک نمایشگاه بزرگ کیوریت شده است که به مدت یک ماه در فرهنگسرای نیاوران برگزار خواهد شد.
در نسخه آنلاین تیرآرت برنامه نشست‌های پژوهشی نیز وجود دارد؟
از این موضوع غافل نبودیم، اما احساس کردیم بهتر است تمرکز خود را روی آرت‌فر مجازی بگذاریم و این کار را امتحان کنیم تا نتایج آن را ببینیم. اگر بخواهیم چندین کار را با هم انجام دهیم از کیفیت آنها کاسته می‌شود. در نسخه آنلاین تیرآرت مباحث تئوری وجود ندارد اما ویژگی خاصی که این رویداد مجازی دارد آن است که برای عموم قابل بازدید است و همانند رویدادهای فیزیکی نیازی به تهیه بلیت و حضور در محل نیست. این مسئله باعث می‌شود مخاطبان بیشتری امکان این را داشته باشند که در سایت و اینستاگرام تیرآرت به بازدید از این رویداد بپردازند.
در هفته هنر تیر یک بخش کیوریتوریال وجود داشت که آثار هنری را به سطح شهر آورده و به شکل هنر محیطی و پروژه‌های عمومی در معرض دید مردم قرار می‌داد. هم‌اکنون با توجه به مشکلات حضور در اجتماعات و مکان‌های بسته، به نظر می‌رسد ارائه‌های محیطی می‌تواند راهکار خوبی برای ارتباط مردم با هنر باشد. به نظر شما چنین اجراهایی چقدر مورد استقبال عموم قرار می‌گیرد؟
این نوع آثار با شرایط حاضر سنخیت زیادی دارد ولی ما با توجه به حجم کاری که به دلیل کرونا مضاعف شده است، علیرغم هماهنگی نمایش‌های محیطی با شرایط فعلی جامعه، نمی‌توانیم به آن بپردازیم. اما مردم از آنچه برایشان آشنا نیست بسیار استقبال می‌کنند و بازخورد خیلی خوبی از پروژه‌های کیوریتوریال تیرآرت گرفته بودیم. با این حال مشکل آن است که در برابر هر حرکت جدیدی مقاومتی صورت می‌گیرد، درحالی‌که اگر چنین مقاومت‌هایی نباشد پتانسیل خیلی زیادی برای هنر محیطی و اجرا در فضاهای عمومی وجود دارد. در واقع امکان انجام این رویدادها یک بحث دیگر است که ربطی به مسائل هنری ندارد، بلکه آنچه باعث می‌شود نتوان این کار را انجام داد مسائل بروکراسی است.
یکی از کارهایی که در هفته هنر دیده شد، اثر دیجیتالی بود که پشت پنجره یک ساختمان در بلوار کشاورز نمایش داده شد و توجه زیادی را به خود جلب کرد، اما پس از یک روز اجرای آن متوقف شد. متاسفانه مسائل حاشیه‌ای همیشه به اصل ایده و اجرا غلبه می‌کند و کنار آمدن با این مسائل کار خیلی پیچیده‌ای است. مسائل متعدد باعث می‌شود کاری که قرار است در فضای عمومی اجرا شود بسیار سخت پیش رود، وگرنه در صورت وجود این نوع آثار، آنها می‌توانند در جذب مخاطب بسیار موفق باشند.