سرویس تجسمی هنرآنلاین: نشست خبری نمایش آثار سه نسل از هنرمندان نامی کشور و معرفی پروژه کاماچین (فرآیند ثبت آثار هنری در بلاک‌چین) با حضور جاوید رمضانی کارشناس هنری؛ فاروق مظلومی منتقد؛ وهاب منتظری وکیل پایه یک دادگستری؛ رضا رهنما کارشناس ارشد آی تی و مونا خوش‌اقبال مدیر مؤسس مجموعه فرهنگی هنری کاما در گالری کاما برگزار شد.
مونا خوش‌اقبال با اشاره به نمایشگاهی که روز گذشته از آثار سه نسل از هنرمندان نامی کشور در گالری باروک افتتاح شد گفت: این رویداد معرفی یک سیستم جدید برای ثبت آثار هنری است که برای نخستین بار انجام می‌شود. از منظر یک گالری‌دار می‌گویم که یکی از معضلات جامعه هنری، مسئله اصالت آثار و ثبت آن است. تیم کاما با تلاش یک سال و نیمه، روی این پروژه یک فناوری را ایجاد کرده که ترکیب تکنولوژی و هنر است.
خوش‌اقبال ادامه داد: این پروژه به همه مخاطبان امکان می‌دهد که از اصالت اثر اطمینان پیدا کنند و پیشینه آن و اتفاقاتی که از زمان تولید اثر و رفتن آن به دست مالکان مختلف افتاده است اطلاعات پیدا کنند. این کار خدمتی به تمام هنرمندان است و امیدوارم به نتیجه برسد. این پروژه مختص هنرمندان گالری کاما نیست بلکه در سطح ملی و برای همه هنرمندان در نظر گرفته شده است. هدف این است که جامعه هنرمندان را پوشش دهیم و در مرحله اول هنرمندانی انتخاب شده‌اند که اصلاً با گالری کاما هم کاری نداشتند.
مدیر گالری کاما افزود: در مرحله اول ۳۷ هنرمند حضور دارند که از هر کدام پنج اثر در کاماچین ثبت شده است. این آثار مستقیماً از خود هنرمند یا بنیاد آنها گرفته شده است، اما در مراحل بعدی آثاری که از مجموعه‌داران و... گرفته می‌شود ابتدا باید اصالت آنها را کارشناسان تایید کنند.
خوش‌اقبال ادامه داد: کار ما اصالت‌سنجی نیست بلکه نگه‌داشتن اصالت اثر است. آثاری که به ما سپرده می‌شود قبلا زیر نظر کارشناسان اصالت‌سنجی می‌شوند و پس از آن که تاییدیه کارشناسان به دست ما رسید، این اصالت را ثبت می‌کنیم. مبلغی که برای ایجاد تگ در نظر گرفته شده است مبلغ متوسطی است که همه هنرمندان یا مجموعه‌داران امکان پرداخت آن را دارند و تفاوتی ندارد که اثر متعلق به یک هنرمند جوان باشد یا اثری گران‌قیمت از هنرمندی شناخته‌شده.
خوش‌اقبال گفت: در حال رایزنی با فرهنگستان هنر، وزارت ارشاد، حراجی‌های بزرگ دنیا و نهادهای مختلف هستیم تا تگ ما را به عنوان اصالت‌سنجی آثار بپذیرند. نخستین فعالیت‌های ما نیز تا به حال پیامدهای خوبی داشته و مجموعه‌دارها استقبال زیادی کردند و درخواست‌هایی برای اضافه کردن آثار هنری به این مجموعه داشتیم.
پس از آن رهنما با بیان اینکه این پروژه بر روی تکنولوژی بلاک‌چین نوشته شده است گفت: بلاک‌چین در حقیقت یک تکنولوژی است که کلیت آن وجود یک سیستم غیر مرکزی است که نظارت روی آن تنها به یک شخص یا ارگان اختصاص ندارد. بلکه بلاک چین یک مرکز اطلاعات است که در دسترس همگان است و هر شخصی می‌تواند به اطلاعات آن دسترسی داشته باشد، اما نمی‌تواند بدون اجازه آن اطلاعات را تغییر دهد.
رهنما ادامه داد: در پروژه کاما چین برای هر اثر هنری یک وَلِت تولید می‌شود و برای هر شخصی هم که قصد دارد وارد سیستم شود یک وَلِت ایجاد می‌شود. در پشت هر اثر یک برچسب قرار می‌گیرد که در آنها اطلاعات مربوط به اثر رمزنگاری شده است. این لیبل‌ها توسط یکی از معروف‌ترین شرکت‌های تولیدکننده تگ تولید شده است و خاصیتش این است که اگر برچسب از اثر کنده شود همه اطلاعات آن از بین می‌رود. بنابراین کسی نمی‌تواند بر چسب را از اثر اصلی کنده و بر روی اثر جعلی نصب کند. در عین حال این برچسب‌ها قابل کپی شدن هم نیستند، هرچند که در دنیای تکنولوژی غیرممکن وجود ندارد و شاید در آینده راهی برای کپی کردن آنها یافت شود اما پیش‌بینی‌هایی برای این موارد هم شده است.
مظلومی نیز با بیان اینکه در حال حاضر داده‌های توصیفی وارد این سیستم شده است گفت: به نظر من علاوه بر اطلاعاتی مانند ابعاد، محل تولید اثر و... می‌توان چندین لایه اطلاعاتی دیگر نیز وارد کرد و پس از آن با داشتن صدها لایه توصیفی می‌توان به مطالعات تطبیقی رسید. اینکه اثر در چه محل‌هایی خرید و فروش شده و نزد چه اشخاص یا در چه مکان‌هایی نگهداری شده است، خود نقش مهمی در اصالت‌سنجی دارد. این سیستم شروع پر قدرتی داشته و با ورود اطلاعات جدید به آن می‌توان مطالعات بیشتری بر آثار هنری داشت که به نقطه‌ای بهتر منجر می‌شود.
در ادامه جاوید رمضانی با بیان اینکه سه لایه اصلی برای تشخیص اصالت آثار وجود دارد گفت: لایحه اول تطبیقی است و کارشناسانی که قدرت تشخیص قلم و حال و هوای هنرمند را دارند اعلام می‌کنند که از نظر آنها یک اثر از اصالت دارد یا نه. لایه دوم این است که کارشناس پس از تحقیق و پژوهش اعلام کند که یک اثر اصیل است و در این مرحله مواردی مانند خریداران مختلف و محل‌هایی که اثر در آنها قرار داشته است نیز بررسی می‌شوند. در لایه سوم که کاملا علمی است مواردی مانند بررسی ترکیب‌های شیمیایی مواد، رنگ پارچه بوم و... مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این مرحله دیگر نظر یک شخص به عنوان کارشناس اهمیت ندارد، بلکه کار بر اساس بررسی‌های علمی است و امنیت و اعتماد به وجود می‌آورد.
در ادامه رهنما با تأکید بر مسئله تداوم اصالت گفت: پس از آنکه آزمایش‌ها برای تایید اصالت اثر انجام شد، تگ اطلاعات بر روی آن نصب می‌شود و این کار بدان معنی است که اصالت اثر تایید شده و لازم نیست بار دیگر مراحل کارشناسی روی آن انجام شود. این اطلاعات در بلاک چین منتشر می‌شود و حتی اگر مجموعه کاما نیز در آینده وجود نداشته باشد اطلاعات مربوط به اثر هنری در بلاک چین ماندگار است.
وهاب منتظری نیز درباره بحث حقوقی بلاک چین گفت: موضوعی که بلاک چین روی آن کار می‌کند درباره مالکیت معنوی اثر است. مالکیت معنوی در ایران سابقه حدود ۸۰ ساله دارد و سال ۴۸ اولین قانون برای حمایت از مولفان مصنفان و هنرمندان تصویب شد. مالک یک اثر هنری می‌تواند به سراغ کارشناس اصالت‌سنج اثر برود و پس از دریافت گزارش کارشناسی، آن برگه را نزد کاماچین ببرد. بر اساس قانون، اصل بر صحت است و کاما چین نظر کارشناس را درباره اصالت اثر می‌پذیرد.
در ادامه خوش‌اقبال گفت: یکی از مسائلی که به عنوان گالری‌دار با آنها مواجه بوده‌ام این است که گاه برگه‌های اصالت‌سنجی کارشناسان نیز جعل می‌شود یا حتی برگه اصلی همراه با یک اثر جعلی ارائه می‌شود. اما وقتی یک تگ اطلاعات پشت اثر هنری قرار داده می‌شود این امکان از بین می‌رود، زیرا این برچسب قابلیت هک شدن ندارد و اگر کنده شود از بین می‌رود و به این ترتیب اصالت آثار نگهبانی می‌شود. ما نمی‌خواستیم صرفاً یک برگه کاغذ را به سایت اینترنتی تبدیل کنیم، بلکه می‌خواستم نگهدارنده اصالت آثار باشیم.
فاروق مظلومی در ادامه با بیان اینکه در تاریخ هنر با دو نوع نقد مواجه بوده‌ایم گفت: نقد تکنیکی و نقد حسی در طول تاریخ هنر وجود داشته است اما جای نقد تکنولوژیکی که مبنای آن بر ساختار فیزیکی اثر باشد خالی است. امروز در آثار انتزاعی کپی کردن بسیار راحت است و کسی هم پیگیر آن نیست، چون نمی‌توان اثبات کرد که نقطه شروع حسی تابلو یا نوع حرکت‌های قلم در دو اثر شبیه هستند یا خیر. اما پروژه کامل بلاک‌چین می‌تواند با ثبت فیزیکی اثر و به عنوان مثال ثبت برجستگی رنگ‌ها به این موضوع کمک کند و در این زمینه پیشرو باشد. به این ترتیب این سیستم می‌تواند یک مرجع برای دانشگاه‌ها باشد زیرا امروزه در دنیا ثبت فیزیکی اثر از همه نوع ثبت مهم‌تر است.
رهنما در ادامه این موضوع گفت: تا به حال نام هنرمند، نام اثر، ابعاد اثر، تکنیک، محل امضای هنرمند و ID بر روی برچسب‌ها قرار دارد، اما با توجه به اینکه هر اثر یک آدرس ثابت در بلاک‌چین دارد این امکان وجود دارد که در آینده اطلاعات دیگری به آنها اضافه شود. این نکته که برجستگی‌های اثر و حجم رنگ‌ها ثبت شود با استفاده از الگوریتم‌های خاصی قابل انجام است و قصد داریم در مرحله بعدی این کار را انجام دهیم و به این ترتیب حتی آثار یک هنرمند بر اساس برجستگی‌های روی اثر نیز قابل تشخیص خواهد بود.
مظلومی با بیان اینکه فضای نقد ایران بسیار دوستانه و محفلی است گفت: وقتی یک سند فیزیکی وجود داشته باشد می‌توانیم نشان دهیم که یک اثر از اثر دیگری تاثیر پذیرفته است. به این ترتیب فضای نقد جدی‌تر می‌شود. درعین‌حال هنرمندی که می‌داند اثرش در فضایی مشخص ثبت شده است امنیت خاطر پیدا می‌کند. اصالت‌سنجی روی یک اثر خود باعث افزایش اعتبار اثر می‌شود چون نشان می‌دهد کار هنرمند به مرحله‌ای رسیده که اصالت آن اهمیت پیدا کرده است.
خوش‌اقبال در ادامه گفت: این سیستم به مرور کامل‌تر خواهد شد و هدف اصلی ما این است که یک بانک اطلاعاتی کامل برای محققان و کسانی که می‌خواهند روند تولید آثار هنری را بررسی کنند داشته باشیم. این بانک اطلاعاتی قابل جعل نیست. زمانی که اثر به ما ارجاع داده می‌شود تا زمانی که به ثبت برسد بر روی سایت قرار می‌گیرد و برای همه قابل مشاهده است. در این مدت هر شخصی ادعایی درباره اصالت این اثر داشته باشد می‌تواند آن را به ما اعلام کند
او ادامه داد: این سایت قابل دسترسی برای عموم است اما در مراحل بالاتر افراد برای دسترسی به اطلاعات نیازمند ثبت نام هستند. تیم راه‌اندازی این سایت در خارج از ایران حضور دارند اما علاقه داشتیم که این پروژه را از ایران شروع کنیم و افتخار آن برای ایران باشد زیرا چنین کاری نمونه دیگری ندارد. در مرحله بعدی قصد داریم این پروژه را در خاورمیانه گسترش دهیم.