سرویس تجسمی هنرآنلاین: نمایشگاهی با عنوان "تالار رودکی: گرافیک، معماری و هرچه" این روزها در مرکز نبشی برپاست. این نمایشگاه حاصل یک پروژه آرشیوی است که توسط استودیو کارگاه، با طراحی و تنظیم آریا کسایی و اجرای اشکان فروتن شکل گرفته و در آن به مجموعه پوستر، بروشور، عکس، فیلم و اسناد رویدادهای اجرایی، نمایشی و موسیقایی تالار رودکی بین سالهای ۴۶ تا ۵۷ پرداخته شده است.
تالار رودکی (تالار وحدت امروز) ۵۱ سال پیش با ایده ایجاد بستری برای رشد موسیقی و نمایشهای همسو با ارزشهای ملی و ایرانی، اما با نگاهی به رویدادهای غربی و استانداردهای آنها، آغاز به کار کرد. رودکی فضایی بود برای احیای فرهنگ و هنر ایرانی در اشکال اجرایی و نمایشی و نیز آشنایی ایرانیان با هنرمندان، اجراگران و موسیقیدانان غربی. این تالار که به نام شاعر و خنیاگر ایرانی "رودکی" نامیده شد، اولین فضای منسجم برای پیوند این ایدهها و اهداف در پایتخت ایران بود.
آنچه در مرکز نبشی به نمایش درآمده، تلاشی است برای جلوگیری از فراموشی آنچه که بخشی از تاریخ فرهنگ تصویری این دوره است. با ورود به ساختمان، نخستین چیزی که به چشم میآید کاغذهای کالک آویخته به دیوار است که تاریخچهای کوتاه از فعالیتهای تالار رودکی را با تفکیک سال فعالیت، مقابل چشم بیننده قرار میدهد. از سال ۴۶ که نام "تالار رودکی" توسط شورایی از ادیبان و فرهنگیان آن زمان انتخاب شد، تا نخستین اپراها و بالهها در سال ۴۸ و تاسیس ارکستر بزرگ سازهای ملی در سال۵۰، نمونهای از اطلاعات مربوط به این تالار است.
بخش اصلی این نمایشگاه به گرافیک تالار رودکی میپردازد و هر آنچه از برنامههای متنوع هنری تا اسناد اداری و... که اقلام چاپی برای آن طراحی شده است، در این بخش دیده میشود. در این میان دو نام به عنوان طراحان اصلی تالار رودکی به چشم میآید: بهزاد حاتم و صادق بریرانی، هنرمندانی هستند که در طول چند سال کلیه اقلام گرافیکی مجموعه را طراحی کردند، اما در این میان نام فریدون آو هم به عنوان طراح یکی از پوسترها دیده میشود. دیدن این آثار در کنار یکدیگر، تلاشهای اولیه دستاندرکاران گرافیک ایران در یک دوره زمانی را نشان میدهد.
صادق بریرانی هنرمند ۹۵ ساله مقیم امریکا که آن زمان کارمند اداره هنرهای زیبا بوده است، در سالهای اول فعالیت تالار رودکی بخش زیادی از طراحی گرافیک را انجام میداد. بهزاد حاتم نیز که از دوره نوجوانی متوجه هنر گرافیک شده و با مطالعه مجلههای گرافیک خارجی، این کار را آموخته بود، در ابتدای کار تالار رودکی به آنجا مراجعه کرد و برای نمونه چند بروشور طراحی کرد، اما به مرور طراحی پوستر و بروشور همه برنامهها به او سپرده شد.
نکته قابل توجه در پوسترهای تالار رودکی، تاثیرپذیری از گرافیک لهستان است که بازتابی از تاثیر این نوع طراحی در ایران آن زمان است. طراحیهای ساده با قلم و خط و زمینههای رنگی تخت، مشخصه پوسترها است و در نهایت طرحهایی شکل گرفته که با تکنیکهای ساده چاپی آن روزگار هماهنگ است.
این رویکرد به ویژه در آثار حاتم بیشتر به چشم میآید و رویکرد مینیمال او در طراحی باعث شده است فرمهای ساده با کمترین میزان رنگ، پوسترهایی ساده و مدرن را شکل دهند که توجه بیننده را به سرعت جلب میکند. از سوی دیگر در طرحهای بهزاد حاتم معمولا هیچ نشانهای از ایرانی بودن به چشم نمیآید و پوسترها روحیهای فرا بومی دارند که شاید دلیل آنها موضوع پوسترها و غیر ایرانی بودن اغلب متنهای اجرا شده باشد.
گرافیک تالار رودکی به پنج بخش تقسیم شده است. گرافیک ارکستر سمفونیک، گرافیک اپرا، گرافیک برنامههای ایرانی مانند بزرگداشت موسیقی ایرانی و رقصهای بومی، گرافیک باله و گرافیک رسیتال و موسیقی مجلسی، بخشهایی هستد که پوسترهای طراحی شده برای آنها به نمایش درآمده است. علاوه بر پوستر، بروشورهایی که برای اجراها طراحی شده است نیز داخل محفظههای شیشهای قرار گرفتهاند. برای طراحی این اقلام هیچ چارچوب و یونیفرم مشخصی وجود نداشته و هر کدام از آنها در ابعاد مختلف و با طراحی متفاوتی به چاپ رسیدهاند. آگاهینامه جشنوارههای تالار رودکی، بلیت برنامهها، سربرگ و اوراق اداری تالار و... از دیگر مواردی هستند که به نمایش درآمده است. مجله رودکی نیز یکی از محصولات فرهنگی این تالار بود که صفحهآرایی و طراحی چند شماره اولیه آن به عهده بریرانی بود اما از شمارههای بعدی کار طراحی و گرافیک این مجله به مرتضی ممیز سپرده شد.
از بخشهای جذاب این مجموعه، نمایش عکسهای قدیمی و سیاه و سفیدی است که از اپراهای اجرا شده در تالار ثبت شدهاند و در آنها هنرمندان ایرانی و خارجی درحال اجرای نقش و در کنار هم دیده میشوند. بخش دیگر این نمایشگاه به معماری اختصاص دارد و ضمن معرفی یوگینا آفتاندیلیان، معمار تالار رودکی، نقشهها و تصاویری از روزهای نخست افتتاح تالار رودکی به نمایش درآمده است.
در زمان خروج از ساختمان تودرتوی مرکز نبشی و در میان حیاط، با شنیدن صدای موسیقی جذب پناهگاهی زیرزمینی میشوید که درون آن عکسهایی از هنرمندان فعال در تالار رودکی به نمایش درآمده است و علاوه بر آنها صحنههایی از اجراهای نمایشی این تالار در نمایشگری برای مخاطبان پخش میشود.
مرکز نبشی که فعالیت خود را آذرماه سال گذشته با فستیوال سالانه هنر دیجیتال تهران آغاز کرد، با نمایشگاه "تالار رودکی: گرافیک، معماری و هرچه" به شکل رسمی افتتاح شد. این نمایشگاه تا 23 شهریور در مرکز نبشی به نشانی خیابان کریم خان، خیابان استاد نجات اللهی (ویلا)، کوچه خسرو، پلاک 51 برپاست.