سرویس تجسمی هنرآنلاین: نشست جمع‌آوری آثار هنری توسط نهادها در جریان آرت‌فرها، در حاشیه تیرآرت برگزار شد. در این جلسه که به مدیریت یاشار صمیمی‌مفخم مجموعه‌دار جوان برگزار شد، ونیشیا پورتر کیوریتور موزه بریتانیا و متخصص آثار هنری خاورمیانه،  کلر دیویس، دستیار کیوریتور و متخصص آثار هنری خاورمیانه و به‌خصوص دنیای عرب و لوئیزا مک میلان، متخصص هنر عرب و مدیر پژوهش بنیاد دیا العزاوی از طریق اسکایپ حضور داشتند.

در ابتدای این نشست، لوئیزا مک میلان گفت: نکته خیلی جالب درباره این بحث این است که تا کریسمس در موزه بریتانیا فعال بودم اما الان به عنوان یک کیوریتور مستقل با شما صحبت می‌کنم. در موزه بریتانیا در زمینه هنر معاصر کار کردیم و به دلیل همکاری با مجموعه انتخاب آثار این موزه، به سادگی به گروه گردآوری آثار هنر مدرن و معاصر خاورمیانه پیوستم. زیرا چم و خم کار را می‌شناختم.

کلر دیویس نیز گفت: ما برای تکمیل پروژه‌های بزرگ خود، به دنبال آثار خوب در سراسر منطقه می‌گردیم. نکته مهم این است که همیشه به دنبال دیدها و برخوردهای تازه با هنر برای جمع‌آوری در موزه مترو پولیتن هستیم. همچنین همواره تلاش می‌کنیم قطعاتی را برای موزه جمع‌آوری کنیم که در قالب بزرگ‌تر، مجموعه موزه بگنجد و همخوان باشد.

ونیشیا پورتر نیز گفت: به طور تاریخی ما در موزه بریتانیا آثاری را جمع آوری می‌کردیم که بر روی کاغذ بودند. در دوره‌ای که تغییر در استراتژی اتفاق افتاد، ما داشتیم تلاش می‌کردیم آثاری را که فرهنگ و هنر اسلامی را به هم مربوط می‌کند را جمع آوری کنیم. بعد از شروع این جمع‌آوری متوجه شدیم که اقبال به رشد این مجموعه بسیار زیاد است و همه می‌خواستند مجموعه بزرگ‌تر شود. علت آن هم این بود که آثار و مواد بسیار گسترده و بی‌نظیری وجود داشت. از طرفی هنرمندان مدرن خاورمیانه می‌خواهند که درباره تاریخ و فرهنگ خودشان صحبت کنند که علاقه بسیاری برانگیخت. درواقع آنها می‌خواهند فرهنگ و سنت خود را نمایندگی کنند.

کلر دیویس در پاسخ به این سوال که آثار و حاشیه‌هایی که در حراج‌ها و سایر رخدادهای اقتصادی هنر خرید و فروش نمی‌شوند را چگونه پیدا می‌کند توضیح داد: هنوز برای مجموعه‌هایی که کیوریت می‌کنم، به سراغ مستندهای حاشیه‌ای نرفته‌ام اما همیشه برای تحقیق بیشتر به این مستندات مراجعه می‌کنم. منابع مختلفی برای دستیابی به آنها می‌شناسم. منبع مهم نشریات هستند که متاسفانه در خاورمیانه زیاد به آنها توجه نمی شود و کسی به آنها مراجعه نمی‌کند. منبع دیگر، مجموعه‌دارانی هستند که چنین چیزهایی را جمع می‌کنند.

یاشار صمیمی مفخم درباره کلکسیون جمع کردن گفت: معمولا در خاورمیانه ما اول قطعه مهمی از یک کلکسیون را می‌خریم و بعد به فکر جمع‌آوری باقی آن می افتیم. در صورتی که در دنیا کاملا برعکس است. یعنی یک ایده اولیه‌ای برای جمع‌آوری کلکسیون وجود دارد و حین جمع‌آوری، ممکن است بخش مهمی از آن هم خریداری شود. بخش ایرانی موزه هنرهای معاصر هم دقیقا به روش اول جمع شده است. همین است که ما تاریخ سقاخانه را نمی‌توانیم در این موزه پیدا کنیم.

ونیشیا پورتر در این باره گفت: وظیفه جمع‌آوری آثار حاشیه‌ای هنر وظیفه بسیار دشواری است. ولی خوشبختانه به تازگی توسط خود هنرمندان و فرزندان آنها، این آثار جمع‌آوری می‌شود. یکی از آنها آثار فریده لاشایی است که آثار حاشیه‌ای کارش دارد توسط دخترش جمع‌آوری می‌شود. این آغاز جدیدی برای یک حرکت مثبت است.

صمیمی مفخم از مک‌میلان خواست که روند جمع‌آوری آرشیو دیا العزاوی را توضیح دهد. این کیوریتور مستقل گفت: تلاش می‌کنیم هرچقدر که می‌توانیم از آثار او را جمع‌آوری کنیم. این کارها دو دسته متفاوت هستند. بخش اول کارهایی است که توسط یک موسسه خوب خریداری شده و ما در این باره نگرانی نداریم، زیرا امنیت دارند. دسته دوم کارهایی هستند که باید به دنبال پیدا کردن، خریدن و برگرداندن آثار هستیم.

وی افزود: در این مجموعه سعی می‌کنیم آثار سایر هنرمندان عراقی و همچنین برخی هنرمندان عرب را جمع‌آوری کنیم. در این مورد سلیقه دیا بسیار مهم است. او تلاش می‌کند از کار هنرمندان جوان حمایت کند. آرشیو شخصی دیا به دلیل نظم و وسواس او در جمع‌آوری همه چیز، بسیار کامل است. این منبع بسیار خوبی برای دانشجویان و علاقه‌مندان است تا هنر عراق و به طور کلی عرب را مطالعه کنند.

وینشیا پورتر از صمیمی مفخم پرسید این روند در ایران چگونه است. وی پاسخ داد: در چهل سال گذشته در حوزه دولتی هیچ اتفاقی در این زمینه نیفتاده است و روندی وجود ندارد. اما موسسات و بنیادهای خصوصی به خاطر نیازی که احساس کرده‌اند شروع به آرشیو آثار مهم کرده‌اند. آرشیوهای بخش خصوصی ایران بسیار کامل‌تر از موزه هنرهای معاصر یا هر مجموعه دولتی دیگری است. ما اسنادی را به موزه بریتانیا اهدا کردیم که مشابه آنها را می‌خواستیم به موزه هنرهای معاصر اهدا کنیم اما موزه گفت که سازوکار پذیرفتن و نگهداری از آثار اهدایی را ندارد.

وینشیا پورتر تاکید کرد: پذیرفتن آثار و اسناد اهدایی ساز و کار پیچیده‌ای است. وقتی می‌خواهید یک هدیه را بپذیرید، قبل از هرچیز باید مطمئن باشید که می‌توانید از آن مراقبت کنید. به خصوص درباره آثار حاشیه‌ای مثل عکس و نوشته که عمر کوتاه‌تری دارند. موزه‌ها نمی‌توانند هرچه به آنها اهدا می‌شود را بپذیرند. زیرا آنچه به می‌پذیرند باید با مجموعه داخل موزه هماهنگ باشد. این‌طور نیست که آغوشمان را باز کنیم و هر اهدایی را بپذیریم.

او ادامه داد: آثاری که در موزه بریتانیا پذیرفته می‌شوند، فارغ از اینکه اهدایی باشند یا خریداری شده باشند، باید روند ارزیابی را طی کنند. خدمت بزرگ این ارزیابی این است که موزه را از نوع نگهداری آن اثر باخبر می‌کند. همچنین اگر قیمت اثر از یک حدی بالاتر باشد، یک گروه ارزیاب دیگر وارد کار می‌شوند و کل مساله را پیش می‌برند.

در ادامه، لوئیزا مک میلان درباره کار حامیان هنری گفت: اگر بخواهیم درباره ارزش‌های اهداکننده یا حامی موزه بودن حرف بزنیم باید بگوییم این‌ها پدیده‌های بسیار مهمی هستند و در درجه اول قرار می‌گیرند. طبعا برای حامی‌ها منافع متفاوتی بسته به کمکی که می‌کنند در نظر گرفته می‌شود. مثلا من به تمام قسمت‌های موزه بریتانیا دسترسی دارم و شامل سفرهای تحقیقاتی آن هم می‌شوم. این روزها پرستیژ این کار برای برخی بسیار مهم‌تر از منافع آن است. خیلی‌ها حتی به صورت کاملا ناشناس این کار را می‌کنند.