سرویس تجسمی هنرآنلاین: نشست خبری دهمین جشنواره تجسمی فجر سه‌شنبه 19 دی‌ماه با حضور مجتبی آقایی دبیر کل جشنواره و جمشید حقیقت‌شناس دبیر هنری جشنواره در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد.
در ابتدای این برنامه مجتبی آقایی با اشاره به اینکه جشنواره تجسمی در میان سایر جشنواره‌های فجر جوان‌تر است گفت: رویکرد دهمین دوره جشنواره هنرهای تجسمی در ادامه دوره‌های هشتم و نهم است و امیدواریم این سیر تکاملی در دوره‌های بعدی هم ادامه پیدا کند تا جشنواره‌ای شکل بگیرد که بتواند ظرفیت‌های حوزه تجسمی را در سطح ملی و جهانی نمایش دهد.
آقایی ادامه داد: در طول سال نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های متعددی برگزار می‌شود که معمولا حاصل کار انجمن‌های تخصصی هستند. جشنواره فجر به عنوان نمایه‌ای از ظرفیت‌های تجسمی کشور ، عرصه حضور برای شاخه‌های گوناگون تجسمی را باز کرد و رشته‌ها و مدیاهای جدید حوزه تجسمی که به گویش معاصر نزدیک‌تر است را به نمایش گذاشت. بر همین اساس 10 نفر از هنرمندان رشته‌های مختلف تجسمی در فرآیند سیاست‌گذاری و انتخاب آثار حضور داشتند تا هم‌افزایی و نگاه بینارشته‌ای شکل بگیرد.
دبیر جشنواره افزود: از دوره هفتم جشنواره تجسمی در مراسم افتتاحیه بخشی به تجلیل و نکوداشت از کسانی که مسئولیت ذاتی آنها هنر تجسمی نیست اما حضور آنها کمکی به هنرهای تجسمی است، اختصاص دارد و در این مراسم از رسانه برتر، ناشر برتر، نگارخانه برتر، استان برتر و... تقدیر می‌شود. همچنین در مراسم اختتامیه در کنار هنرمندان برگزیده، مفاخر هنرهای تجسمی هم تقدیر می‌شوند. اما تفاوت این دوره با سال‌های گذشته این است که تصمیم گرفتیم نمایشگاهی از آثار این هنرمندان در موزه فلسطین برگزار شود تا مخاطبان بتوانند بیشتر با این هنرمندان آشنا شوند.
او با بیان اینکه امسال تعدادی از گالری‌ها نیز در جشنواره تجسمی فجر مشارکت دارند افزود: برای اولین بار از گالری‌های فعال تهران خواستیم آثار خود را با رویکرد معرفی هنرمندان‌شان به جشنواره ارسال کنند. تعدادی از گالری‌ها این مشارکت را پذیرفتند و هر کدام یکی از هنرمندان خود را در جشنواره معرفی می‌کنند. همچنین موسسه فرهنگی اکو به بخش بین‌الملل اختصاص دارد و آثاری از هنرمندان مکزیک، روسیه، یونان، ترکیه و... در آن به نمایش درمی‌آید.
آقایی درباره مشارکت شهرستان‌ها گفت: در سال‌های گذشته جشنواره، CD آثار برگزیده به شهرستان‌ها ارسال می‌شد و آن آثار به نمایش درمی‌آمد. اما امسال تصمیم گرفتیم شهرستان‌ها حضور فعالی داشته باشند. بنابراین به همه استان‌ها فراخوان دادیم و 25 استان مشارکت خود را اعلام کردند تا جشنواره استانی برگزار کنند. برای این کار یک هنرمند از هر استان به عنوان دبیر هنری و کیوریتور، آثار هنرمندان فعال را انتخاب کرده و در جشنواره استانی به نمایش می‌گذارند و علاوه بر آن هر استان یک هنرمند شاخص خود را معرفی می‌کند تا آثار او در تهران و در بخش خارج از مسابقه نمایش داده شود. در نهایت استان برگزیده در روز اختتامیه جشنواره معرفی می‌شود.
آقایی ادامه داد: امسال رویکرد هم‌افزایی میان جشنواره‌های فجر به وجود آمده است و جلساتی برگزار شده تا این 5 جشنواره فعالیت‌های مشترکی داشته باشند. ممکن است امسال اتفاق خاصی در این زمینه رخ ندهد اما فرصتی ایجاد می‌شود تا در سال‌های آینده برنامه‌های مشترک شکل بگیرد.
او با اشاره به بخش جدیدی که به جشنواره تجسمی اضافه شده است گفت: از 10 بهمن تا آخرین روز جشنواره فرهنگسرای نیاوران میزبان بخشی است که به هنرمندان برگزیده رقابت‌های جهانی اختصاص دارد. در این بخش با کمک انجمن‌های تخصصی، هنرمندانی را که در طول 2 سال گذشته در رقابت‌های جهانی رتبه‌ای کسب کردند، شناسایی کردیم و در ایام جشنواره ضمن نمایش اصل آثار آنها، مورد تقدیر قرار می‌کردند.
آقایی درباره آثاری که در جشنواره به نمایش درمی‌آیند گفت: بخش فراخوان، یکی از بخش‌های جشنواره است که انرژی بسیار زیادی از برگزارکنندگان جشنواره گرفت و 6 مرحله داوری برای انتخاب آثار انجام شد. به این دلیل که در کشور ما یک مرکز رصد همه جانبه فعالیت‌های تجسمی وجود ندارد تا اطلاعات و آثار جدید هنرمندان جوان و گمنام را در اختیار داشته باشد و ما برای انتخاب آثار بتوانیم به آن مراجعه کنیم. بنابراین باید فراخوانی اعلام کنیم تا هنرمندان گمنام دارای ایده‌های نو از حضور در جامعه تجسمی جا نمانند.
دبیر جشنواره افزود: با وجود این مضیقه جدی جامعه تجسمی نداشتن مکان مناسب برای نمایش آثار است. کشور ما با توجه به سرمایه‌های قابل اعتنایی که در حوزه تجسمی دارد، فضای مناسبی مانند یک گالری ملی ندارد که بتوان همه نوع اثری را در آن به نمایش درآورد. در نتیجه ما باید تعداد و نوع آثار انتخابی را با مکانی که در اختیار داریم تطبیق دهیم.
جمشید حقیقت‌شناس، دبیر هنری جشنواره هم با ارائه آمار گفت: کل ثبت نام‌کنندگان این دوره جشنواره 2764 نفر بودند که تصویر 10650 اثر را به دبیرخانه ارسال کردند. پس از بررسی این تصاویر توسط شورای انتخاب آثار، تعداد 1622 اثر انتخاب شدند و در مرحله بعد 159 اثر به صورت حضوری مورد بررسی داوران قرار گرفت و در نهایت 91 اثر برای نمایش انتخاب شدند. این آثار به 33 هنرمند زن و 58 هنرمند مرد اختصاص دارد و 8 اثر متعلق به هنرمندانی از کشورهای بلژیک، برزیل، بنگلادش، پرو، ترکیه، صربستان و عراق است. 168 هنرمند خارجی از 53 کشور برای حضور در جشنواره ثبت نام کرده بودند که 8 اثر برای نمایش انتخاب شد.
حقیقت‌شناس با بیان اینکه دهمین جشنواره تجسمی فجر یکی از مشکل‌ترین جشنواره‌هایی بود که ما گذراندیم، افزود: یکی از بزرگترین مشکلات جشنواره تجسمی این است که مردم متوجه نمی‌شوند این جشنواره چیست و به همین دلیل آن را دنبال نمی‌کنند و ارتباط خوبی با آن نمی‌گیرند. ما به دنبال برگزاری جشنواره برای متخصصان نیستیم بلکه می‌خواهیم از متخصصان کمک بگیریم تا جشنواره برای مردم برگزار شود و نظرات این مخاطبان را بدانیم. به نظر می‌رسد این اسم "تجسمی" مانعی برای برقراری ارتباط است زیرا مردم شناختی از محتوای آن ندارند.
او درباره موانع بین‌المللی شدن جشنواره گفت: جشنواره تجسمی زمانی برگزار می‌شود که همه دنیا تعطیل است و این برای ما مشکل‌ساز است. متاسفانه این جشنواره به دلیل برقرار نشدن ارتباطات خارجی نتوانسته اعتبار بین‌المللی به دست بیاورد. در نتیجه هنرمندان خارجی جشنواره فجر را رصد نمی‌کنند و نمی‌توانیم آثار آنها را به ایران بیاوریم. نکته دیگر هم بیمه گران آثار هنری است که مانع دیگری برای آوردن آثار خارجی است، در نتیجه در سال‌های گذشته به دعوت از هنرمندان خارجی و برگزاری ورکشاپ‌ها کفایت کردیم.
حقیقت‌شناس با تاکید بر لزوم اختصاص مکان مشخص به هنرهای تجسمی گفت: اولین نکته مهم برای هنرهای تجسمی وجود مکانی برای نمایش آثار است. بخش خصوصی مکان‌های زیادی برای این کار ایجاد کرده اما کفایت نمی‌کند و آنچه هم در فرهنگسراها و... به وجود آمده است فضاهای مناسب و کافی نیستند. یکی از دلایل اینکه بی‌ینال‌های تجسمی نمی‌توانند در زمان مشخص برگزار شوند همین مشکل نداشتن فضا است. بحرانی‌ترین موضوعی که در برگزاری سه جشنواره گذشته حس کردیم نداشتن فضای مناسب بود و باید مسئولان به فکر باشند تا این نیاز اساسی را رفع کنند.
مجتبی آقایی درباره کتاب جشنواره نیز گفت: با توجه به اینکه هنرهای معاصر تفاوت‌های زیادی با آثار هنری گذشته دارند به نظر می‌رسد انتشار کتاب برای نمایش تمام آثار جوابگو نیست. بنابراین کتاب جشنواره دهم همراه با مولتی‌مدیا منتشر می‌شود تا برای پژوهش‌های بعدی قابل استفاده باشد. همچنین کتاب دیگری که گزارشی از تمام 10 دوره جشنواره تجسمی است در روز اختتامیه رونمایی می‌شود. بحث مستندنگاری در کشور ما مغفول واقع شده در حالی که محققان برای بررسی روند هر کاری به منابع پژوهشی نیاز دارند.
جمشید حقیقت‌شناس درباره احتمال کپی بودن آثار گفت: تعریف و برداشت از کپی بودن اثر هنری دائما در حال تغییر است و امروزه تعاریف متعددی درباره استفاده از یک اثر هنری در اثر دیگر وجود دارد. با این حال از جشنواره گذشته بحث کپی رایت در جشنواره مطرح شد و سعی کردیم نشست‌هایی در این رابطه برگزار شود تا نحوه تشخیص کپی بودن یا نبودن یک اثر هنری بررسی شود. سال گذشته نه هنرمندی که جایزه اول را گرفت و نه داوران مقصر نبودند، چون خیلی از مسائل در کشور ما بررسی نشده و پس از اینکه اتفاقی رخ می‌دهد تازه به دنبال راهکاری برای آن هستیم.
آقایی هم در این مورد گفت: جهان رسانه‌ای امروز مرزی برای ایده باقی نمی‌گذارد و ممکن است یک ایده همزمان در ذهن ده‌ها نفر شکل بگیرد. اما امسال، بندی در فراخوان اضافه شد که در هر مرحله از نمایش آثار که کپی بودن اثری محرز شود، آن اثر کنار گذاشته می‌شود. از مرحله اول داوری هم تیمی مشغول کار هستند و با بررسی سایت‌های مختلف و آثار رسیده، هر اثری که مصداق بارز کپی باشد حذف می‌شود.
گفتنی است دهمین جشنواره تجسمی فجر از 3 بهمن تا 4 اسفندماه با مرکزیت موسسه فرهنگی هنری صبا در فرهنگسرای نیاوران، موزه فلسطین و موسسه فرهنگی اکو برگزار می‌شود.