سرویس تجسمی هنرآنلاین: نشست خبری مرمت و بازنگری اثر ماده و فکر (حوض روغن)، روز شنبه 29 مهرماه با حضور نوریوکی هاراگوچی هنرمند ژاپنی، محمدعلی زارع رئیس موزه هنرهای معاصر و جمعی از علاقه‌مندان این اثر در موزه هنرهای معاصر برگزار شد.
زارع در ابتدای این برنامه با اشاره به اینکه هاراگوچی هفته گذشته برای نظارت بر مرمت اثر حوض روغن وارد ایران شد گفت: وقتی هاراگوچی با اثر خود مواجه شد شور و شعفی در وجود او موج می‌زد. او در کشورهای دیگر هم چنین اثری خلق کرده بود اما تنها نمونه‌ای که هنوز در محل خود باقی مانده متعلق به موزه هنرهای معاصر تهران است.
زارع ادامه داد: سال 1356 با توجه به نمونه‌ای که کارشناسان موزه در آلمان دیده بودند تصمیم گرفته شد که چنین اثری برای موزه هنرهای معاصر نیز ساخته شود. آن زمان کارکنان موزه هم در ساخت اثر و پر کردن آن با روغن نقش داشتند. "ماده و فکر" تنها اثر موزه است که وارد گنجینه نشده و هر روز در معرض دید بازدیدکنندگان و کارمندان است و در طول 40 سال گذشته عده زیادی با این حوض خاطره دارند.
پس از آن هاراگوچی با ابراز خوشحالی از حضور در ایران و دیدن اثرش گفت: برایم بسیار باعث تعجب بود که بعد از 40 سال این اثر را سالم دیدم. حضور در ایران و ارتباطی که با ایرانی‌ها برقرار کردم برای من تجربه جدید و مفیدی بود. بین ایران و ژاپن مسافت طولانی وجود دارد اما از طریق این اثر ارتباط فرهنگی و معنوی شکل گرفته است.
او با بیان اینکه "ماده و فکر" یک کار انتزاعی است گفت: همیشه تلاش می‌کنم خودم را در اثرم نشان ندهم و به همین دلیل امکان دارد بین نظری که من در مورد یک اثر دارم با نظر بیننده در مورد آن تفاوت وجود داشته باشد. چیزی که برای من بسیار مهم است عمل جسمی است و پرداختن به نظریه چندان اهمیتی ندارد. نکته مهم دیگر زمان است. همانطور که می‌بینید 40 سال پیش مردم این اثر را می‌دیدند و احساسی راجع به آن داشتند و امروزه هم قابل دیدن و درک کردن است. این یک نقش مهم برای هنرمند است که در زمینه اجتماع نقشی را پیدا کند.
هاراگوچی ادامه داد: ماده‌ای که برای ریختن در حوض استفاده کردم روغن سوخته است. قبل از آن در چهارچوب هنر مجسمه‌سازی از این ماده استفاده نشده بود ولی من از آن استفاده کردم. البته استفاده از روغن هیچ معنای خاصی نداشت و مهم انتقال احساس به بیننده است. حوض روغن شکل خیلی ساده‌ای دارد و لازم نیست در مورد آن فکر کنید، کافی است احساسی به شما منتقل شود. این نکته بسیار مهم و شیوه کاری من است.
او با بیان اینکه علاقه دارد اثر دیگری در ایران خلق کند گفت: حدود 20 حوض روغن در کشورهای مختلف ساختم اما فقط در ایران این اثر سالم مانده است. در ژاپن و 5 کشور دیگر نیز این اثر در انبار نگهداری می‌شود و قابل مشاهده برای مردم نیست. وقتی "ماده و فکر" را در موزه هنرهای معاصر دیدم احساس کردم از 40 سال پیش زمان متوقف شده و فقط من پیر شده‌ام.
هاراگوچی در مورد فعالیت‌های هنری خود در این سال‌ها نیز گفت: در حوزه‌های مختلف کار می‌کنم و دوست ندارم یک سبک خاص برای خودم انتخاب کنم. در واقع هر اثر برای من یک آزمایش است.
او در مورد مشخصات حوضی که در تهران ساخته شد گفت: قبل از ساخت هر کدام از آثار به محل رفته و آنجا را بررسی می‌کنم تا بر اساس آن ابعاد و فرم را طراحی کنم. وقتی وارد موزه هنرهای معاصر شدم متوجه شدم در قسمت پایینی 8 ستون وجود دارد و اندازه حوض را بر اساس فضای داخلی آن انتخاب کردم. طول و عرض این حوض 6.40 در 4.20 سانتیمتر و عمق آن 18 سانتیمتر است که با 5 هزار لیتر روغن پر شده است. این کار بزرگترین نمونه از حوض‌هایی است که ساختم.
او ضمن تشکر از ریاست موزه و کارکنان آن برای کمک در مرمت اثر، در مورد مراحل این کار گفت: ابتدا روی سطح حوض تراز گذاشتیم و متوجه شدیم در این 40 سال هیچ تغییری نکرده است. اما اشیاء زیادی مانند سکه داخل آن ریخته شده بود که جمع‌آوری شد. در طول این 40 سال حدود 3 سانتیمتر از حجم روغن کاسته شده بود که با اضافه کردن 800 لیتر روغن سطح آن به اندازه اولیه رسید.
هاراگوچی در مورد دلیل استفاده از روغن سوخته نیز گفت: به صورت اتفاقی از این ماده استفاده کردم. در آموزش آکادمیک مجسمه‌سازی معمولا از موادی مانند سنگ، برنز و... استفاده می‌شود ولی من قصد داشتم از ماده‌ای متفاوت استفاده کنم. ابتدا به آب فکر کردم اما نمونه‌هایی از آن قبلا وجود داشت. تصمیم گرفتم از روغن و ترکیب آن با رنگ سیاه استفاده کنم اما رنگ به مرور زمان ته‌نشین می‌شد. با توجه به اینکه حتما باید این ماده سیاه می‌بود تا اثر مورد نظر من را نشان دهد از روغن سوخته استفاده کردم که کربن زیادی در آن وجود دارد.
در پایان، زارع با اشاره به نحوه دعوت هاراگوچی به ایران گفت: شیرین صباحی برای برگزاری نمایشگاهی به ژاپن دعوت شده بود و آنجا با هاراگوچی دیدار کرد. این هنرمند که از کودکی تحت تاثیر حوض روغن قرار گرفته بود، ارتباطی میان موزه و هاراگوچی برقرار کرد تا برای مرمت اثرش به ایران بیاید.
پس از آن رونمایی مجدد این اثر پس از 40 سال با حضور هنرمند، مسئولان موزه و جمعی از علاقه‌مندان در کنار حوض روغن برگزار شد. بخش پایانی این برنامه نیز به جلسه پرسش و پاسخ هنرمندان مجسمه ساز با هاراگوچی اختصاص داشت.