سرویس تجسمی هنرآنلاین: مراسم افتتاح موزه خوشنویسی ایران عصر شنبه 28 مردادماه با حضور محمدباقر قالیباف شهردار تهران، مجید ملانوروزی مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی، مجید رجبی معمار مدیر عامل خانه هنرمندان، عیسی علیزاده رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران، محمود صلاحی رئیس سازمان فرهنگی و هنری شهرداری، سید احمد محیط طباطبایی رییس ایکوم ایران و تنی چند از هنرمندان در محل خانه فولادوند افتتاح شد.
طرح موزه از سال 94 جریان دارد
عیسی علیزاده به عنوان نخستین سخنران این مراسم گفت: در میان هنرهای اسلامی، بی‌تردید خوشنویسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، هنری که جدای از کتاب کلام وحی ارتباط عمیقی با عرفان، معنویت و اخلاق دارد. آثار نفیس به جای مانده بر کاشی کاری‌های اماکن مقدس، محراب مساجد و آثار ارزشمند تاریخی خود بیانگر شکوه و عظمت این هنر فاخر است. شاید کمتر هنری را می‌توان یافت که تا این حد اقبال عمومی داشته است. به اعتقاد برخی از صاحب‌نظران، خوشنویسی نه تنها یک هنر، که هنر مقدس و عرفانی ایرانیان به شمار می‌آید.
وی ادامه داد: سازمان زیباسازی شهر تهران با رویکرد توجه به میراث فرهنگی در سال‌های گذشته اقدامات شایان توجهی را در خصوص هویت‌بخشی، مرمت بازسازی و بهره‌برداری از اماکن تاریخی داشته است. مرمت باغ موزه نگارستان، بازسازی و مرمت موزه علی اکبرخان صنعتی، سردر باغ ملی، مرمت و ساماندهی محوطه تاریخی میدان مشق، پیرایش و حذف زوائد بصری و پیرامونی میادین انقلاب و بهارستان، ارتقای کیفیت سیما و منظر خیابان‌های انقلاب، ناصرخسرو، فردوسی، سعدی و بازار شهر ری، تملک خانه‌های تاریخی مینایی و کاشف السطنه در کنار سایر وظایف محوله در حوزه‌های نورپردازی، نقاشی دیواری، مجسمه‌سازی و کمپین‌های تبلیغات محیطی از دستاوردهایی است که طی سالیان گذشته توفیق انجام آن را داشته است.
رییس سازمان زیباسازی شهرداری تهران بیان کرد: در سند راهبردی سازمان زیباسازی شهر تهران از یک سو احیا و ساماندهی اماکن دارای هویت تاریخی و از سوی دیگر تأسیس موزه‌ها در نظر گرفته شده است. خوشبختانه این سازمان تاکنون در این خصوص اقدامات در خور توجهی از جمله خرید و احیای خانه تاریخی ارباب هرمز و تبدیل آن به موزه گرافیک، تأسیس مـوزه مهم و اثـرگذار مکتب نقـاشی کمال الملک در باغ موزه نگارستان، تملک خانه اتحادیه به عنوان تنها خانه باغ باقیمانده از دوره قاجار در خیابان لاله‌زار و تبدیل آن به موزه مشاهیر انجام داده است.
علیزاده گفت: طرح تأسیس موزه خوشنویسی ایران در سال ۱۳۹۴ در دستور کار سازمان قرار گرفت که پس از تصویب و تعیین بودجه با تشکیل شورای خبره و کارشناسی و نظارت کامل، اقدام به خرید اقلام متنوعی از آثار هنر خوشنویسی فاخر ایران در گام اول کرد. همزمان با این اقدام و خرید خانه تاریخی و ارزشمند فولادوند، طرح بازسازی و مرمت و توسعه این بنا با نظارت متخصصین و معماران این حوزه به سرانجام مطلوب رسید که امروز شاهد رونمایی از این دو اتفاق مهم هستیم؛ پایان مرمت و بهسازی عمارت فولادوند و افتتاح موزه خوشنویسی ایران.
او اظهار داشت: خوشبختانه در این فرآیند بسیاری از هنرمندان و علاقمندان به معرفی مجموعه‌های ارزشمند خوشنویسی که در اختیار داشتند مبادرت کردند و آثار زیادی را برای فروش و ارائه در موزه عرضه کردند. در اینجا باید گفت متأسفانه بسیاری از آثار فاخر و ارزشمند خوشنویسی به دلیل فقدان موزه و متولی خاص در سال‌های گذشته یا از کشور خارج شده است و یا اینکه از بین رفته است.
رئیس سازمان زیباسازی گفت: بی‌تردید یکی از دستاوردهای تأسیس این موزه معرفی مجموعه‌ای است که توسط مرحوم استاد عبدالله فوادی طی سال‌ها گردآوری شده بود و تا ۲۰ سال بعد از فوت ایشان توسط ورثه محفوظ مانده است.
علیزاده گفت: ذکر این نکته نیز اهمیت دارد که کار تأسیس موزه هر چه به اتمام در مرحله اول نزدیک شد این واقعیت آشکارتر شد که این تازه، اول راه است و در ادامه می‌بایست به ۲ موضوع به طور همزمان توجه داشت. اول اینکه فرآیند گردآوری و تکمیل آثار قدما و نیز آغاز به خرید آثار معاصر برای راه‌اندازی فاز دوم، به طوری که موزه خوشنویسی ایران به عنوان مهمترین مرجع خط در ایران، از هر نظر غنی بوده و مرجع مهم و معتبری برای شناخت و مطالعه در خط و احوال خوشنویسان در دسترس پژوهشگران باشد. دیگر این که موزه می‌بایست بنای در خور و شایسته‌ای با معماری خاص داشته باشد که لازم است از هم اکنون مورد توجه مسئولان قرار گیرد.
علیزاده در پایان بیان کرد: در اینجا از حمایت‌ها و مساعدت‌های هیات مدیره سازمان به ویژه جناب آقای یزدانی ریاست محترم هیأت مدیره و همچنین آقای عبدالهی معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران کمال تشکر را داریم. تأسیس موزه خوشنویسی می‌بایست سال‌ها پیش از سوی مسئولین این امر اتفاق می‌افتاد ولی اگر چه دیر ولی در نهایت در واپسین روزهای مردادماه ۹۶ برای بهره‌مندی تمامی هنرمندان و همچنین کسانی که از دیدن خط خوش لذت می‌برند و آنان که قلب‌شان برای هویت و فرهنگ این مرز و بوم می‌تپد راه اندازی شد. تأسیس موزه خوشنویسی ایران بر پایه همدلی و همفکری جمعی از علاقمندان به فرهنگ و هنر این مرز و بوم شکل گرفت و اگر نبود حمایت‌ها و مساعدت‌های مدیریت محترم شهری و شخص شهردار تهران هیچ‌گاه این اتفاق رقم نمی‌خورد.
خوشنویسی ایران همواره رکنی از موزه‌ها بوده است
سید احمد محیط طباطبایی نیز در این مراسم گفت: امروز همزمان با سال مرگ یکی از تاثیرگذارترین افراد در حوزه مرمت و میراث فرهنگی و در واقع بنیانگذار میراث فرهنگی نوین در ایران یعنی آیت الله شیرازی است. سازمان زیباسازی نیز به عنوان نهادی که کیفیت زندگی شهروندان را مدنظر قرار می‌دهد، تلاش کرد تا این عمارت تاریخی را مرمت کند. وقتی یک ساختمان را مرمت و به موزه تبدیل می‌کنید در واقع هم بخشی از خاطره یک شهر را زنده نگه می‌دارید و هم آن را به عالی‌ترین شکل ممکن یعنی به شکل موزه حفظ می‌کنید.
او ادامه داد: خوشنویسی ایران همواره رکنی از موزه‌ها بوده است، موزه خوشنویسی قزوین از قبل موزه بود و البته در بسیاری از موزه‌های ایران مانند موزه ملی، خوشنویسی و آثار قدما یکی از ارکان مهم آن است. موزه رضا عباسی نیز یکی از بخش‌های مهم موزه خود را به نگهداری آثار خوشنویسی اختصاص داده است اما افتتاح یک موزه به نام خوشنویسی در پایتخت که در دل یک خانه تاریخی قرار دارد بسیار ارزشمند و عین توسعه است.
رییس ایکوم ایران گفت: خوشبختانه سازمان زیباسازی سرمایه‌های اصلی یک شهر را حفظ کرده است. وقتی ساختمانی را به موزه تبدیل می‌کنید یک خاطره‌ای را حفظ می‌کنید و دو موزه‌ای شکل گرفته است. ایجاد کردن موزه امر مهمی است اما استمرار آن مهم‌تر است. امیدوارم این حرکات ادامه داشته باشد و تبدیل به یک حیات مستمر شود و این رابطه نزدیک‌تر میان انجمن و موزه‌ها را می‌طلبد.
در ادامه پیامی از سوی سیدمحمد احصایی هنرمند سرشناس حوزه نقاشی خط که در ایران حضور نداشت به مناسبت تاسیس این موزه قرائت شد.
امیدواریم این موزه پایدار باشد
علی شیرازی هنرمند خوشنویس نیز در ادامه این مراسم بیان کرد: در سفرهای متعدد به کشورهای مختلف بسیار پیش آمده که آثار طراز اول خوشنویسی را که به صورت فله‌ای به دیگر کشورها مهاجرت کردند، برایم می‌آوردند تا کارشناسی کنم، ۲ احساس متضاد در این مواقع داشتم. یک، احساس غرور بود که این آثار در کشورهای دیگر چنین می‌درخشد چون معتقدم نباید به طور کلی این آثار در کشور بماند و اینها سفیران فرهنگی کشور ما هستند و برخی از آنها باید برای شناساندن فرهنگ ایران به دیگر کشورها سفر کنند.
او ادامه داد: حس دیگرم اما این بود که کاش این آثار در کشورم می‌ماند و به عنوان میراث فرهنگی نگهداری می‌شد. خوشبختانه امروز با اهتمام سازمان زیباسازی و شهرداری تهران شاهد تاسیس موزه خوشنویسی هستیم. هنر ایران یک ویژگی انحصاری دارد و آن منحصر به فرد بودنش است و خط نمونه بارز شکوهمندی هنر ایران است. ایرانی‌ها از عنصر خط که می‌توانست تنها برای نگارش از آن استفاده شود، یک هنر والا آفریدند که بلیغ‌ترین شکل از انتقال هنر به نسل‌هاست.
این خوشنویس اظهار کرد: یک موزه موفق و پایدار موزه‌ای است که پویا باشد و امیدوارم موزه‌ای که امروز افتتاح می‌شود به موزه‌ای موفق تبدیل شود که آثار معاصرین را نیز خریداری کند تا در کنار آثار قدما به نمایش در بیاید و ما بتوانیم در چنین موزه‌ای و با مقایسه این خطوط بدانیم در هر زمان در کدام نقطه تعالی قرار گرفته‌ایم.
علی شیرازی در ادامه نسبت به برخی از فعالیت‌های شهرداری در حوزه زیباسازی شهری انتقاد کرد و گفت: معمولا بسیاری از اتفاق‌های مربوط به حوزه زیباسازی یا دیر رخ می‌دهند و یا نصفه و نیمه صورت می‌گیرند. بسیاری از سازه‌های شهری تهران امروز بیش از آن که شهر را زیبا کنند بیشتر چهره شهر را کدر و زشت کرده‌اند. یکی از نمونه‌های بارز این اتفاق پل صدر است که فقط یک سازه مستحکم بتنی است که معلوم نیست بر اساس کدام مبناهای معمارانه ساخته شده است. زمانی که انسان از زیر این پل عبور می‌کند نه تنها سازه‌ای زیبا نمی‌بیند بلکه این تصویر نادرست که بی شباهت به فضاهای نظامی نیست در روحیه انسان تاثیر منفی می‌گذارد.
او در پایان گفت: اگرچه افتتاح موزه خوشنویسی باید ده‌ها سال قبل اتفاق می‌افتاد و ما همیشه دیر به فکر انجام برخی امور می‌رسیم اما افتتاح موزه خوشنویسی امروز یک اتفاق خوب و قابل تحسین است.
پایان یک دوره شرمندگی تاریخی
محمدحسن حامدی، نماینده شورای کارشناسی موزه خوشنویسی ایران نیز در ادامه گفت: طرح اولیه موزه تابستان سال ۹۶ به سازمان زیباسازی ارائه شد و برایش تامین اعتبار شد. من وظیفه گردآوری آثار را به عهده داشتم و در بدو امر سه کارشناس را برای این منظور معرفی کردم که به دور از هر حاشیه‌ای در حوزه خوشنویسی هستند. مجتبی ملک‌زاده، محمد جواد جدی و حمیدرضا قلیچ‌خانی کارشناسانی بودند که در تمامی مراحل ما را همراهی کردند. من این اسامی را برای تایید خدمت آقای امیرخانی بردم و این اسامی را به تایید ایشان رساندم.
او ادامه داد: پس از تایید این افراد خرید آثار از مجموعه‌داران آغاز شد و انجمن مجموعه‌داران ایران در این راه در معرفی مجموعه‌داران ما را یاری کردند. اما حلقه مجموعه‌داران خوشنویسی خیلی بزرگ نیست و خیلی زود همه خبردار شدند. ما بعد از اصالت سنجی آثار و تعیین قیمت شروع به خرید می‌کردیم که البته خیلی‌ها به ما محبت داشتند و تخفیف می‌دادند. حتی توانستیم یک مجموعه بی‌نظیر را یکجا خریداری کنیم که غنای زیادی به این موزه بخشید و حفره مهمی را که در این موزه وجود داشت را پر کرد.
حامدی در پایان گفت: در ادامه برخی ایرادهایی روی کارشناسی گرفتند که ما حتی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درخواست کردیم تیم کارشناس به ما معرفی کنند و جالب این بود که در پایان آنها برآوردی که از آثار خریداری شده به ما دادند سه برابر رقمی بود که ما برای خرید آثار هزینه کرده بودیم. به نظرم امروز با افتتاح این موزه پایان یک دوره شرمندگی تاریخی در این حوزه است.
در ادامه این مراسم بیانیه‌ای از سوی غلامحسین امیرخانی که در شهر نیویورک حضور دارد نیز به مناسبت افتتاح موزه قرائت شد.
هیچ کاری نیست که انجام شود اما حاشیه‌ای بر آن نوشته نشود
محمدباقر قالیباف در ادامه این مراسم گفت: هیچ کاری نیست که انجام شود اما حاشیه‌ای بر آن نوشته نشود. گرچه زیبنده ما نیست که بگوییم این اتفاقات حاشیه‌ای طبیعی است اما واقعیت این است که ما در شهرداری تهران باید به دستگاه‌های نظارتی پاسخ بدهیم که به طور مثال اسناد آثار تهیه شده برای این موزه تقلبی است یا نه و از سوی دیگر کارشناسان وزارت ارشاد با ارزش‌گذاری بر مجموعه آثار این موزه اعلام می‌کنند این مجموعه دارای ارزش افزوده است این دوگانگی در اکثر دستگاه‌ها دیده می‌شود اما به هر حال در همین شرایط باید اقداماتی صورت داد. به واقع عقب ماندگی ما در این سرزمین ریشه در همین مسائل دارد.
او ادامه داد: من مهرماه سال ۸۴ شهرداری تهران را تحویل گرفتم و در دی یا بهمن ماه بود که در یک بحثی این موضوع را مطرح کردم که ما در شهر می‌خواهیم چه کار اساسی انجام دهیم همان جا پاسخ دادم ما یک هدف بیشتر نداریم و آن ارتقا کیفیت زندگی شهروندان در بعد مادی و معنوی است. سپس این پرسش مطرح بود که با چه رویکردی می‌خواهیم به این ارتقا کیفیت برسیم. آن روز گفتم کیفیت زندگی شهروندی از مسیر فرهنگی و اجتماعی می‌گذرد سپس بحث شد با چه ساختاری می‌خواهیم این کار را انجام دهیم. آن روز مصمم بر ساختار محله محوری و مشارکت معنی‌دار مردم در اداره محله‌ها تاکید کردم. باز بحث شد با چه گام‌هایی می‌خواهیم به پیش برویم. گفتم اولین گام در این راستا آگاهی بخشی به مردم است چون معتقدم مهمترین وظیفه ما که هیچ وقت در نظام اسلامی نباید فراموش شود آگاهی بخشی به افراد جامعه است.
شهردار تهران گفت: باید مردم را به حقوق خود آگاه کنیم تا آنها بدانند که حق مطالبه چه چیزهایی را دارند. خاصیت این آگاهی بخشی این است که وقتی کسی حقوق خود را مطالبه می‌کند در این مسیر به وظیفه خودش نیز آگاه می‌شود. حتما اولین اتفاق پس از این رویداد این است که مهمترین سرمایه اجتماعی در آن شهر، محله و خانواده شکل می‌گیرد و سرمایه اجتماعی، اعتماد است. آنچه امروز می‌توانیم اذعان کنیم در آن شرایط خوبی نداریم. اگر اعتماد اتفاق بیفتد بزرگترین گام برای پیشرفت رخ می‌دهد که مشارکت معنادار مردم برای حل مشکلات جامعه است.
قالیباف ادامه داد: ما از جهت ساختاری باید توجه می‌کردیم که در شهرداری تهران باید کارها را به چه صورت پیش ببریم. ساختار شهرداری در ایران با ساختار شهرداری‌های همه کشورهای دنیا متفاوت است فارغ از اینکه آن کشور چه حکومتی دارد و آیا به صورت متمرکز یا فدرال یا جمهوری و پادشاهی اداره می‌شود در حوزه دولت‌های محلی که شهرداری نامیده می‌شود عمدتا فعالیت آنها به عنوان نهادی عمومی مطرح است که در همه شئونات زندگی مردم مسئولیت به عهده دارد اما در کشور ما ساختار شهرداری به این شکل نیست.
ساخت موزه توسط شهرداری غیرقانونی است
قالیباف گفت: همین امروز که ما در حال افتتاح موزه خوشنویسی ایران هستیم می‌توانم بگویم که این کار در ساختار شهرداری قانونی نیست البته اگر فردا نگویند همه کارهای شهرداری غیرقانونی است و به قبل و بعد از حرف‌های من توجهی نداشته باشند. در واقع می‌خواهم بگویم که ما با یک مشکل ساختاری روبرو هستیم که ما را با این چالش روبرو می‌کند که چگونه به سمت ارتقا کیفیت زندگی برویم.
او بیان کرد: شهرداری تهران هیچ وظیفه قانونی در مسائل میراث فرهنگی ندارد اما امروز بزرگترین دغدغه ما در شهرداری بحث‌های میراث فرهنگی است و حتی اجازه بدهید بگویم بعضی وقت‌ها نیازمند همان بزک‌هایی در شهر هستیم که نقد می‌شود. به طور مثال به عکس‌های خیابان انقلاب در ۲ سال قبل و امروز نگاهی بیندازید و ببینید اصلاح نماها که بعضی به آن بزک می‌گویند چه ضرورت اجتناب ناپذیر بوده است ضمن اینکه در این ۱۲ سال کارهای بسیار ماندگاری در شهر رخ داده است. اینکه تصمیم بگیریم وسیله نقلیه به باب همایون و ناصرخسرو رفت و آمد نکند اصلا کار راحتی نبود اما همین تصمیمات مرکز شهر را از رشد منفی نجات داد هرچه که رویکرد ساخت و ساز و معماری درست با رویکرد ایرانی – اسلامی به آن کمک کرده است.
شهردار تهران گفت: هرگز در طول ۱۲ سال گذشته یک لحظه از موضوعاتی فرهنگی و اجتماعی در بعد توسعه زیرساخت‌های شهری غفلت نکردیم و با کمک خرید جمعی تلاش کردیم این شاخص‌ها تکان بخورد. به طور مثال اقتصاد سینمای ایران به این دلیل تکان خورده است که رشد صندلی‌ها در بعد کمی و کیفی در پایتخت را شاهد بوده‌ایم و یا در یک دهه گذشته شاهد رشد سالن‌های تئاتر از بعد کمی و کیفی بوده‌ایم. در عرصه کتاب و کتابخوانی از ۷۰ کتابخانه در ۱۰ سال قبل امروز به بیش از ۴۰۰ کتابخانه رسیده‌ایم که این کتابخانه‌ها از کتابخانه‌های محلی تا باغ بزرگ کتاب را در بر می‌گیرد.
محمدباقر قالیباف در این افتتاحیه با اعلام خبر حل مشکل حقوقی مالکیت تئاتر نصر برای تبدیل به موزه تئاتر گفت: خوشبختانه می‌توانم همین جا این نوید را بدهم که تئاتر نصر در لاله‌زار که آقای انتظامی هم همیشه پیگیر تبدیل شدن آن به موزه بودند و سال‌ها با مشکل مالکیتی روبرو بود، مشکلاتش به پایان رسیده و ۳۱ مردادماه قرارداد قطعی واگذاری این ملک به سازمان زیباسازی برای احیای بنا و تبدیل آن به موزه تئاتر اتفاق خواهد افتاد.
در ادامه این مراسم از مجتبی ملک‌زاده، حمیدرضا قلیچ‌خانی، محمدجواد جدی به عنوان کارشناسان موزه، فریار جواهریان به عنوان مشاور طراح پروژه، یاسر جعفری مدیر پروژه و مهندس کاوه سعید ناظر پروژه تقدیر به عمل آمد.
محمد باقر قالیباف شهردار تهران در ادامه با همراهی محمد سلحشور هنرمند پیشکسوت این حوزه از کتاب موزه رونمایی و سپس سالن‌های این موزه را افتتاح کردند.