سرویس تجسمی هنرآنلاین: نمایشگاه "فراجهش (۱)" روز جمعه ششم مردادماه، در گالری ابد گشایش یافت. این نمایشگاه که کوششی در بازنماییِ مفهوم "فرگشت" در دو حوزه زیست-جامعه‌شناسی است، در ۲ فاز عکس بنیان و مجسمه‌های مفهومی برگزار می‌شود. این نمایشگاه حاصل تحقیق، پژوهش و تبادل نظر برگزارکنندگان با هنرمندان و پژوهشگران و منتقدان از پاییز سال ۹۵ است و هنرمندانی چون مجید کورنگ بهشتی، کورش ادیم، مهدی مقیم‌نژاد، صمد قربان‌زاده، زهرا خرمی، صالح تسبیحی، امید شلمانی، زروان روح‌بخشان، محمدعلی فاموری و مهدی طالقانی در بخش عکس و هادی عرب نرمی، حسین‌علی عسگری، سیاوش امیری‌راد، پرستو پرنور، رضا تائبی، هادی محب‌علی و هیربد همت‌آزاد در بخش حجم و مجسمه آثار خود را که برپایه موضوع و مفهوم مورد نظر ایجاد شده، به نمایش خواهند گذاشت. به همین بهانه گفت‌وگویی با امین شاهد کیوریتور این نمایشگاه انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.
دلیل انتخاب موضوع "فرگشت" و بازنمایی آن در نمایشگاه "فراجهش" چه چیزی بود؟
هدف از گردآوری این مجموعه پرداختن به موضوعی بنیادی است که نادیده یا کمتر جدی گرفته شده و در میان جامعه هنری بیشتر به شکل شهودی و شاعرانه بدان پرداخته شده است. موضوع "فرگشت" شاید نوعی پیوند میان دنیای هنر با حوزه‌های علوم طبیعی و انسانی مانند زیست‌شناسی، جامعه‌شناسی و ... است، دغدغه‌هایی بینارشته‌ای که در جهان معاصر حتما منجر به پیدایش ایده‌های جدید و همسو شدن نگاه انسان‌ها به جهان پیرامون‌شان خواهد شد. همچنین آشنا کردن مخاطبان و هنرجویان جوان با شیوه‌های مختلف ارائه، یکی دیگر از اهداف این پروژه است. نمایشگاه‌گردان و هنرمند با ارائه و نمایش چنین آثاری به دنبال پیچیدن نسخه‌ای جدید برای مخاطب نیستند. آنها با درک و پالایش موضوع، فرآورده نهایی را از منظر خودشان به معرض دید مخاطب می‌گذارند و یا گاهی او را کامل‌کننده اثر می‌دانند. آثاری که جنبه‌های زیباشناسانه آنها مقدم بر ایده و تفکر پدیده آورنده نیستند و شاید تلنگری باشند در ذهن تعدادی از مخاطبان برای بیشتر اندیشیدن.
البته چنین رویکردی در ایران پیش از این در پروژه های کیوریتوریال محوری همچون "کارِ گِل" و "من اینجا هستم" با نمایشگاه گردانی محققِ هنرمند دکتر الهام پوریامهر برگزار شده است. در واقع می‌توانم بگویم که بنیان این نوع پروژه‌های کیوریت شده با رویکردی پژوهش محور را ایشان نهاده‌اند.
چه رابطه‌ای میان واژه "فرگشت" به عنوان موضوع و "فراجهش" به عنوان اسم نمایشگاه وجود دارد؟
فرگشت واژه‌ای است که کاربرد آن بیشتر در خصوص نظریه تکامل تدریجی و جهش‌های ژنتیکی استفاده می‌شد. نقص‌هایی که در سیر تحولات تاریخی گاها منجر به ویرانی‌ها و پیشرفت‌ها شده و روال معمول و عادی جوامع را دچار دگرگونی نموده است. "فراجهش" که عنوان نمایشگاه است می‌تواند بیانگر اتفاق‌های بعد از "جهش" باشد یا ترکیبی اختصاری از دو واژه "فرآیند" و "جهش". شناخت مفهوم "فرگشت" در حوزه زیست –جامعه‌شناسی یعنی جهش‌هایی که منجر به دگرگونی‌های اجتماعی می‌شوند و حوزه‌ای گسترده را در بر می‌گیرد که بازنمایی آن در قالب تجسمی نیاز به آزمون و خطاهای بسیار دارد. با تمام این اوصاف هنرمندان نمایشگاه "فراجهش" با توجه به درکی که از این مفهوم پیدا کردند، کوششی در بازنمایی آن انجام داده‌اند که همه آنها متعلق به یک بُعد زمانی نیست.
نحوه انتخاب هنرمندان و انجام این پروسه چگونه بوده است؟
طرح این نمایشگاه که در واقع اولین نمایشگاه از چهارگانه "فرگشت" خواهد بود، سال گذشته توسط آقای همت آزاد مدیر گالری ابد و بانی این پروژه به من پیشنهاد شد. نمایشگاه "فراجهش" از ابتدای پاییز 95 با مشورت گرفتن و پژوهش در خصوص مفهوم فرگشت در زیست‌شناسی کار خود را آغاز کرده است. صحبت بر سر زمان برگزاری نمایشگاه و انتخاب مدیاها در چند جلسه به این رسید که پژوهش در خصوصِ گزینش هنرمندان در چند رسانه مختلف نیازمند یک تیم کیوریتوری خواهد بود و مسلما در بازه زمانی تعیین شده برای برگزاری نمایشگاه که قرار بود اردیبهشت ماه امسال باشد (که به علت فضای انتخاباتی تغییر کرد)، شتابزده و فاقد انسجام مورد نظر ماست. پس با توجه به شناخت و تجربه بیشتر خودمان نمایشگاه‌گردانی بخش عکس و رسانه‌های وابسته به آن را من و بخش حجم و مجسمه‌های مفهومی را آقای همت آزاد برعهده گرفتیم. بخشی از انتخاب‌ها در قسمت عکس با توجه به شناخت و آشنایی نزدیک من با هنرمندان شرکت کننده صورت پذیرفت، تعدادی دیگر از هنرمندان به واسطه دنبال نمودن کارهای ایشان در چند سال گذشته بود و چند هنرمند جوان تر که با پیشنهاد و مشورت صاحب نظرها انتخاب شدند. البته قرار بر این بود تا از هنرمندان بیشتری در این نمایشگاه کار داشته باشیم که بنا بر دلایل مختلفی چون همزمان بودن پروژه‌های ایشان و ارتباط برقرار نکردن با موضوع به تعداد ده هنرمند رسیدم. برگزاری جلسه توجیهی برای هنرمندان و ارسال اطلاعات در خصوص موضوع و مشورت در گروهی که در فضای مجازی ایجاد نمودیم، همچنین ملاقات‌های حضوری، منجر شد تا دوستان هنرمند حاضر در این نمایشگاه، به هدف ما نزدیک‌تر شوند.
ده هنرمند انتخاب شده در نمایشگاه "فراجهش 1"، مجموعا پنج اثر عکس-چیدمان، چهار اثر فوتومونتاژ و سه اثر عکاسی پایه در ابعاد مختلف ارائه داده‌اند که بیشتر آنها برای این نمایشگاه خلق شده‌اند.
انعکاس مفهوم فرگشت با ماهیتی زیست‌شناسانه و از سویی جامعه‌شناسانه آیا وجهی پژوهشی دارد و به نوعی تاویل یک مفهوم مدنظر بوده که در قالب آثار هنری بروز پیدا کرده است؟
البته هدفِ ما بیشتر تاثیرات اجتماعیِ این مفهوم بوده که منشا آن جهش‌های زیستی است. نه تنها این مفهوم، که تمامی مفاهیم کلیدی دارای وجوهِ نظری هستند و نیاز به پژوهش دارند. قصد ما ارائه یک نظریه جدید نبوده و نیست، بلکه کوششی کرده‌ایم بر بازنماییِ این مفهوم در قالبِ آثاری تصویری. خواه ناخواه نگرشِ تجسمی یک مفهوم در ذهنِ هر هنرمند منجر به برداشت‌های شخصی او می‌گردد. ایماژهایی که بازنمایی فیزیکی می‌شوند، اگرچه ممکن است درصد کمی از ذهنیتِ واقعی و تجسمی هنرمند را بازنمایی کرده باشند، اما خوانشِ آنها در ذهن بیننده تبدیل به کُدهایی می‌گردد که تعریفِ آنها مبتنی به عوامل بی‌شماری همچون بستر اجتماعی، آیین‌ها، مسائل ایدئولوژیک، ژنتیک و ... خواهد بود. و البته ممکن است در بعضی از آثار اشتراکاتی هم وجود داشته باشد. کما اینکه بعنوان مثال نگرش یک هنرمندِ آمریکای لاتین یا قومیت‌های دیگر نسبت به این مقوله حتما می‌تواند متفاوت‌تر باشد.
آیا این نمایشگاه در پیرامون خود نیاز به نشست‌های پژوهشی دارد؟ برای آن که این مفهوم بتواند به خوبی تشریح شود شما برنامه نشست در نظر گرفته‌اید؟
بله، به نظرم باید در تمام نمایشگاه‌هایی که با یک کانسپت تدوین و برگزار می‌شوند، برای پیشبرد و نزدیک شدن به کار نهایی، خوراکِ تئوریک به هنرمند داد تا در طیِ مسیر ذهنِ او مدام درگیرِ موضوع باشد. در طول این چندماه چند نشستِ داخلی با هنرمندان و چند منتقد و محقق برای پخته شدنِ موضوع داشتیم، اما اولین نشستِ عمومی یک هفته پیش از افتتاح نمایشگاه فراجهش 1 یعنی روز پنجشنبه سی تیرماه با حضور کارشناسان و محققانِ صاحب نظر در حوزه‌های جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی و پژوهش هنر در محل سالن جلسات استاد امیرخانی خانه هنرمندان برگزار شد. پژوهشگران و صاحب نظرانی همچون دکتر محمدرضا مریدی، دکتر محمد عارف، دکتر فواد نجم‌الدین و زروان روح‌بخشان هر یک از زاویه ویژه‌ای در خصوص فرگشت، عوامل و فرآیندهای آن در تاریخ و جغرافیای انسانی نظرات خود را بیان کردند. اما صحبت و نقد و تحلیل آثار و بازنمایی موضوع در قالبِ اثری هنری باید پس از برگزاری نمایشگاه صورت پذیرد که با برنامه‌های از پیش تعیین شده و با استفاده از صاحب نظران در حوزه‌های مختلف به آن خواهیم پرداخت و اخبار آن را در اختیار رسانه‌ها قرار خواهیم داد.
این مجموعه در این قالب ادامه پیدا خواهد کرد؟ یا آیا این نمایشگاه شکل مجموعه‌ای یا دوره‌ای دارد؟
گالری ابد نمایشگاه‌های چهارگانه خود را با رویکردی جامعه‌شناسانه و محوریتِ فرگشت و با عناوینِ زیر تعریف نموده است. فرگَشت که با نمایشگاه "فراجهش" در دو فاز عکس بنیان و مجسمه‌های مفهومی در حال برگزاری است. "قحطی" از مهم‌ترین دستآوردهایِ رخدادهای اجتماعی (فرگشتِ موردنظر) است که بازنمودِ آن در حوزه‌های مختلفِ فرهنگی، علمی، اقتصادی قابل تعمیم است. "بچه خوری" که نتیجه قحطی است و نمود آن در جمله معروفِ "انقلاب‌ها، بچه‌های خود را خواهند خورد." است. " پارادُکس"، تناقض‌های موجود در جامعه که بازنمودِ موارد بالاست.
این نمایشگاه‌ها رویدادهایی از یک پروژه باز هستند و همانطور که پیشتر گفته شد در پی ارائه یک بیانیه قطعی و اضافه نمودنِ یک نظریه دیگر به نظریه‌های تکاملی (فرگشتی) نیست که اساسا تکامل امری متناقض است. منطبق بر مفهوم و تعاریف متفاوت فرگشت، سیکلِ این چهارگانه در رویدادهایی به شکل نمایشگاه مسلما یکنواخت و یکسان نخواهد بود.
لازم به یادآوری است نمایشگاه "فراجهش" تا 20 مردادماه در گالری ابد واقع در گیشا (کوی نصر)، خیابان شهید علیالی (پیروزی غربی)، خیابان جوادی ، پلاک 53 برقرار است.