به گزارش هنرآنلاین، این برنامه به تهیه‌کنندگی میثم عبدی و با حضور علی جعفری‌فوتمی به عنوان کارشناس مجری، و امید طاهری به عنوان کارشناس، اجرا شد.
محمدرضا خاکی، استاد دانشگاه، نویسنده، مترجم و کارگردان تئاتر؛ شهرام کرمی، نمایشنامه‌نویس، کارگردان و استاد دانشگاه و سید جواد روشن مدیر دفتر انتشارات و پژوهش‌های اداره کل هنرهای نمایشی، میهمان این قسمت از رادیو دراماتیک بودند.
علی جعفری فوتمی در ابتدای برنامه، به اهمیت موضوع پژوهش در حوزه تئاتر اشاره کرد و اذعان داشت: با وجود رشته‌های تحصیلات تکمیلی در این حوزه، پژوهشگری تئاتر در ایران جایگاه برجسته‌ای ندارد و مسیر رشد آن با مشکلات و موانع مختلفی روبه‌روست.
وی با اشاره به فراخوان جایزه پژوهش سال تئاتر ایران، که به تازگی از سوی دفتر پژوهش و انتشارات اداره کل هنرهای نمایشی منتشر شده است، گفت: این جایزه با هدف شناسایی پژوهش‌های ارزشمند و تشویق پژوهشگران برای فعالیت‌های جدی‌تر در این زمینه طراحی شده است.
وی در ادامه افزود: این برنامه با هدف بررسی دقیق مشکلات و موانع تاریخی و فرهنگی که باعث ایجاد انسداد در روند توسعه پژوهشگری تئاتر شده‌اند، برگزار می‌شود. این بحث فرصتی است تا نگاه عمیق‌تری به تاریخچه پژوهش در تئاتر و مشکلات ساختاری و فرهنگی که در این زمینه وجود دارد، بیاندازیم.
امید طاهری در ادامه به مساله اسنداد تاریخی در پژوهشگری تئاتر پرداخت و گفت: گویا در این جغرافیا از قدیم ما با پژوهش دچار مساله هستیم. بر خلاف مثلا یونان باستان که همزمان با شکل‌گیری تئاتر، پژوهیدن درباره تئاتر هم آغاز می‌شود( کتاب فن شعر ارسطو ). به نوعی شاید این یک تفاوت فرهنگی هم باشد. ما عموما برخی از دانش‌ها را اصطلاحا سینه به سینه منتقل کردیم و مکتوباتمان هم در طول تاریخ انگار که گم شده‌اند یا شاید اصلا نبوده‌اند. اسناد تاریخی درباره فرهنگ، هنر، و یا سبک زندگی، اغلب از زمان خودش برای ما باقی نمانده. بلکه بیشتر محصول نگاه پژوهشگران و عمدتا شرق‌شناسانی است که در قرن‌های بعدی با نگاه به اندک شواهد و نشانه‌ها، چیزهایی از گذشته را روشن کردند.
طاهری در ادامه افزود: در تئاتر اگر دنبال نوعی نگاه هویتی و ملی هستیم، چیزی که می‌تواند بسترهای این نوع نگاه را ایجاد کند، پژوهش است.
محمدرضا خاکی به عنوان یکی از میهمانان برنامه، به بررسی روند ورود تئاتر به ایران پس از انقلاب مشروطه پرداخت و توضیح داد: در آن زمان، تئاتر به عنوان یک هنر وارداتی که به شدت تحت تأثیر فرهنگ اروپایی بود، به ایران وارد شد.
او تأکید کرد: این وابستگی فرهنگی باعث شد که بخش بزرگی از تئاتر ایران نه بر پایه سنت‌های بومی، بلکه بر مبنای الگوبرداری از تئاتر غربی شکل بگیرد.
وی به مشکل نبود نهادهای پژوهشی در آن زمان اشاره کرد و توضیح داد: اگرچه ناصرالدین شاه در زمان خود تلاش‌هایی برای توسعه هنرهایی همچون تعزیه انجام داد و تعزیه در ایران به عنوان یک نمایش آیینی در آن دوران به شکلی برجسته مطرح بود، اما عدم ثبت و مستندسازی این وقایع تاریخی باعث شد که بسیاری از اطلاعات مهم درباره تاریخچه تعزیه و تئاتر آیینی ایران از بین برود.
شهرام کرمی ، نمایشنامه‌نویس و استاد دانشگاه، در ادامه به مشکلات پژوهشی موجود در دوران معاصر پرداخت و بیان داشت: علیرغم اینکه تعداد زیادی از دانشجویان رشته تئاتر در مقاطع کارشناسی و تحصیلات تکمیلی فارغ‌التحصیل می‌شوند و منابع مختلفی در این زمینه چاپ و منتشر شده‌اند، همچنان پژوهش‌های بنیادین و اساسی در این حوزه به اندازه کافی انجام نمی‌شوند.
وی به نبود کتابخانه‌های تخصصی در بسیاری از دانشگاه‌ها اشاره کرد و گفت: ایجاد زیرساخت‌های علمی و کتابخانه‌های جامع و تخصصی می‌تواند به بهبود کیفیت پژوهش‌ها کمک کند.
کرمی همچنین به این نکته اشاره کرد: پژوهش‌های تئاتری در ایران باید به ابعاد فرهنگی، هویتی و نیازهای مخاطبان بومی نیز توجه کنند، چرا که تئاتر تنها یک هنر نیست، بلکه یکی از نمودهای فرهنگی و اجتماعی است که باید متناسب با فرهنگ و جامعه ایران توسعه یابد.
سید جواد روشن ، مدیر دفتر انتشارات و پژوهش‌های اداره کل هنرهای نمایشی، نیز به چالش‌های ساختاری و فرهنگی پژوهش‌های تئاتری اشاره کرد و اظهار داشت: در کشور ما به ثبت و نگهداری اطلاعات فرهنگی و هنری اهمیت چندانی داده نمی‌شود.
او این موضوع را یکی از دلایل اصلی عدم رشد پژوهشگری در تئاتر دانست و بیان کرد: بسیاری از آثار هنری و فرهنگی ایران حتی در موزه‌های خارجی نگهداری می‌شوند و بخش بزرگی از اطلاعات تاریخی و فرهنگی ما به همین دلیل از دست رفته یا غیرقابل دسترسی است.
وی در ادامه به فراخوان جایزه پژوهش تئاتر اشاره کرد و گفت: این فراخوان تلاشی است برای تشویق پژوهشگران و شناسایی پژوهش‌های با کیفیت که بتوانند در راستای توسعه علمی و عملی این حوزه مؤثر باشند.
روشن همچنین به اهمیت کاربردی بودن پژوهش‌های تئاتری اشاره کرد و اظهار داشت: پژوهش‌ها باید به گونه‌ای باشند که هم به نیازهای اجرایی و عملی تئاتر کمک کنند و هم پایه علمی محکمی داشته باشند.
در بخش دیگری از برنامه علی جعفری به موضوع بازار عرضه و تقاضا در پژوهش پرداخت. جعفری فوتمی به این نکته اشاره کرد که نهادهای پژوهشی باید سرمایه‌گذاری کافی برای به‌کارگیری پژوهش‌های انجام شده داشته باشند تا این پژوهش‌ها به نتایج عملی و کاربردی تبدیل شوند.
وی تأکید کرد: با ایجاد بسترهای مناسب و سرمایه‌گذاری‌های لازم، پژوهشگران می‌توانند با آسودگی بیشتری به کار خود بپردازند و نتایج پژوهش‌های آن‌ها نیز در بهبود سطح علمی و عملی تئاتر کشور تأثیرگذار باشد.
امید طاهری نیز در ادامه به نیاز همزمان شدن پژوهش‌های تئاتری با زمانه اشاره کرد و گفت: پژوهش‌ها باید به‌جای تمرکز صرف بر گذشته، به اکنون و مسائل روز جامعه و تئاتر هم بپردازند تا به نیازهای امروز و فردای تئاتر ایران هم پاسخ دهند.
طاهری افزود: پژوهش ما از گذشته‌های دور در حال دویدن است تا به امروز برسد. گاهی آنچه که در گذشته می‌کاود، چندان به کار امروز نمی‌آید. یکی از ارکان شکل‌گیری جریانات هنری، مطالعات و پژوهشگری‌هاست. اما به شرط آنکه درباره امروز هم باشد. یک جامعه با رویکرد فرهنگی می بایست مطلوب‌ترین شرایط را برای پژوهشگرانش ایجاد کند. امروزه دیگر نمی‌توان توقع داشت دهخدایی پیدا شود و در دود چراغ و فقدان هیچ حمایتی، کاری بزرگ انجام دهد. پژوهش ریشه‌ها و خاک درخت جامعه را استوار می‌کند. بدون پژوهش، فرهنگ جامعه سست و سطحی می‌شود و آنچه پیشرفت در تکنولوژی و صنایع حاصل شده باشد، به یک سیل ویرانگر می‌تواند از میان برود.
وی توضیح داد: آسیب‌های فرهنگی امروز در جامعه ما، حاصل بی‌توجهی یا توجه اشتباه به پژوهش است. پژوهشگر باید بتواند بدون هیچ نگرانی، واقعیت موجود را بررسی، ثبت و منتشر کند. اگر به امروز خودمان بی‌توجه باشیم، به آینده هم خیانت کردیم.
در نهایت، برنامه با تأکید بر اهمیت و ضرورت توسعه پژوهش‌های علمی و کاربردی در حوزه تئاتر ایران پایان یافت و میهمانان بر این نکته توافق داشتند که پژوهش باید به عنوان یک نیاز اساسی و حیاتی در فرهنگ و هنر کشور به رسمیت شناخته شود و مورد توجه و حمایت جدی قرار گیرد. این برنامه فرصتی برای ایجاد گفتمانی پویا و مؤثر در راستای شناسایی چالش‌ها و فرصت‌های موجود در پژوهشگری تئاتر ایران بود.
لازم به ذکر است که برنامه تخصصی تئاتر «رادیو دراماتیک» هر هفته، شنبه‌ها، ساعت 20 از صفحه ایران دراماتیک در اینستاگرام به صورت زنده پخش می‌شود و علاقمندان می‌توانند مشروح هر برنامه را با جستجوی عبارت " رادیو دراماتیک" در تمام پخش کننده‌های پادکست بشنوند.