به گزارش هنرآنلاین، آثار منفی شیوع بیماری کرونا بر تمام شئون اقتصادی، بهداشتی، اجتماعی، فرهنگی و روانی مردم موضوعی است که بارها و بارها به آن پرداخته شده و ذکر آنها شاید تکرار مکررات باشد، با این حال از جمله بخشهایی که از شیوع این بیماری دچار زیانهای جبران ناپذیر شدند، بخشهای فرهنگی و هنری هستند که بسیاری از مشاغل مرتبط با آنها به تعطیلی کشیده شد. بنا براظهارات فعالان این حوزه بسیاری از فعالان فرهنگی و هنری با از دست داده شغلهایشان به ناچار و برای تأمین معیشت به مشاغلی روی آوردند که اساساً هیچ ارتباطی به حوزه فعالیت اصلی آنها نداشته. توصیف ساده وضعیت فعالیتهای فرهنگی و هنری این است که چراغ اقتصاد هنر نیمه خاموش شده و اگر کور سویی هم از آن باقی مانده، بیشتر در فضای مجازی چشمک میزند که آن هم با چالشهای جدی در جذب مخاطب مواجه است.
فعالان فرهنگی و هنری آسیب دیده از کرونا عموماً چشم انداز روشنی از رونق اقتصاد هنر را در پیش روی خود ترسیم نمیکنند و حتی نسبت به ارائه کمکها و حمایتهای دولتی از فعالان این حوزه نیز گلایه دارند. گلایه هایی که عمدتاً این گونه حرکتها را میتوان به نوشدارویی بعد از مرگ سهراب تشبیه کرد.
برخی با امید به روزهای روشنتر به فضای مجازی پناهنده شدند
در همین ارتباط نیما تقوی، از فعالان فرهنگی و هنری شیراز که علاوه بر فعالیت در زمینه راه اندازی یک گالری چند منظوره، ایجاد موزه کلمات را هم در کارنامه کاری خود دارد، در خصوص شرایط فعالان فرهنگی و هنری بعد از شیوع کرونا گفت: متاسفانه با شیوع این بیماری، چراغ تعداد قابل توجهی از مراکز فرهنگی و هنری خاموش شد و برخی نیز با امید به روزهای روشنتر به فضای مجازی پناهنده شدند.
وی با بیان این که کوچ به فضای مجازی و برنامههای آنلاین در بیشتر نگارخانههای شیراز اتفاق افتاده است، اظهارداشت: برخی هنرمندان و فعالان فرهنگی نیز مجبور شدند مجموعههای تحت پوشش خود را به افراد دیگر واگذار کنند.
شاید بتوان گفت ۹۰ درصد اشتغال حوزه فرهنگ و هنر عملاً دیگر وجود ندارد
به گفته وی، اتفاق بدتری که در این میان افتاد این بود که بخش قابل توجهی از اشتغال ایجاد شده در حوزه فرهنگ و هنر از بین رفت و شاید بتوان گفت ۹۰ درصد اشتغال این حوزه عملاً دیگر وجود ندارد.
این فعال فرهنگی و هنری با تأکید بر این که مشابه این مشکلات در حوزه سینما، تئاتر، نشر و کتابفروشیها هم رخ داده، تصریح کرد: عمق فاجعه به حدی بود که برخی مراکز فرهنگی و هنری در شرف افتتاح هم عملاً فعالیتشان متوقف شد و سرمایهگذاریهایشان به نتیجه نرسید.
تقوی در ادامه خاطرنشان کرد: این اتفاقات در شرایطی رخ میدهد که حضور سرمایهگذاران در حوزههای فرهنگی و هنری به ندرت اتفاق میافتد و کمتر کسی حاضر است از نقطه صفر در این حوزهها سرمایهگذاری کند.
بسیاری از فعالان حوزه فرهنگ و هنر ناچار به تغییر شغل شدهاند
وی در پاسخ به این پرسش که آیا با این شرایط اقتصاد هنر در سال جدید روند رو به بهبودی را تجربه خواهد کرد؟ بیان داشت: از آن جا که بسیاری از افراد فعال در حوزههای فرهنگی و هنری ناچار به تغییر شغل شدهاند و عموماً شغلهایی را انتخاب کردهاند که ربطی به فعالیتهای فرهنگی و هنریشان ندارد، فکر میکنم با یک خلاء جدی در این زمینه مواجه خواهیم شد و رونق خاصی را شاهد نخواهیم بود. این مشکل البته مختص ایران نیست و کشورهای دیگر جهان هم درگیر آن شدهاند اما با توجه به مشکلات و چالشهای مالی زیادی که هنرمندان و فعالان فرهنگی دارند، این مشکل در کشور ما عمیق تر خواهد بود.
تقوی با اشاره به این که کوچ فعالیتهای فرهنگی و هنری به فضای مجازی نیز گردش مالی بالایی را در پی نداشته است، ابراز داشت: این فعالیتها گاهاً در جبران هزینههای تأمین و راهاندازی زیرساخت نمایشگاههای آنلاین هم ناموفق بودهاند.
کمکهای دولتی هم خیلی کم هستند و هم خیلی دیر میرسند
وی در پاسخ به این پرسش که کمکها و حمایتهای دولتی تا چه اندازه در رفع و یا کاهش مشکلات حرفهای هنرمندان و فعالان فرهنگی موثر بوده است؟ گفت: در زمینه کمکها و حمایتهای دولتی ما با دو مشکل عمده مواجه هستیم، یکی اینکه این کمکها به لحاظ میزان خیلی کم هستند و دوم این که به لحاظ زمانی خیلی دیر به دست ما میرسند.
به گفته وی، اگر بخواهیم به این وامها به صورت منطقی نگاه کنیم باید بگوییم برای مجموعههای کوچک که فروش ندارند، مشکل بازپرداخت ایجاد میشود و برای مجموعههای بزرگتر نیز تکافوی نیازها را نمیدهد.
این فعال فرهنگی و هنری با بیان اینکه خالی شدن عرصه فرهنگ و هنر از حضور افراد با سابقه، زیانهای دیگری را هم در پی خواهد داشت، گفت: یکی از آنها کاهش تولیدات فاخر و گسترش تولیدات فرهنگی و هنری سطحی است، در واقع خروجیهای جدید بدون پشتوانه خواهند بود و کیفیت بالایی نخواهند داشت، با این تفاسیر نه وضعیت اقتصاد هنر بهبود پیدا میکند و نه تولید آثار باکیفیت و ساختارمند افزایش مییابد.
شیوع بیماری باعث شد برگزاری نمایشگاه آنلاین گسترش پیدا کند
اما محمد امین دانشور، مدیر گالری تاروپود شیراز که از نخستین گالریهای این شهر در زمینه راهاندازی نمایشگاههای آنلاین به شمار میرود، درخصوص چالشهای این حوزه گفت: قبل از هر چیز باید به این موضوع اشاره کنم که برگزاری نمایشگاههای آنلاین پیش از شیوع کرونا هم در جریان بوده و برخی گالریها فعالیت آنلاین داشتهاند، اما شیوع بیماری باعث شد این شیوه برگزاری نمایشگاه گسترش و مخاطبان بیشتری پیدا کند.
وی با بیان این که مهمترین مشکل ما در ابتدای کار مشکل زمان بود، اظهار داشت: خوشبختانه به مرور و در ادامه راه بازخوردهای خوبی داشتیم و فکر میکنم نسل آینده گالریها به سمت مجازی شدن میروند و کمتر شاهد وجود گالریهای فیزیکی خواهیم بود.
رونق اقتصاد هنر در فضای مجازی زمان بر است
این فعال فرهنگی و هنری در پاسخ به این پرسش که آیا توسعه نمایشگاهها و دیگر فعالیتهای فرهنگی و هنری در فضای مجازی میتواند به رونق اقتصاد هنر کمک کند یا خیر، ابرازداشت: واقعیت این است که در تجربه نخست ارتباط برقرار کردن با برنامههایی که در فضای مجازی برگزار میشوند، برای مخاطبان دشوار است، اما به مرور این جایگزینی اتفاق خواهد افتاد و با آن کنار میآیند. براین اساس روند اقتصاد هنر در فضای مجازی نیز تا بخواهد منطقی و مثل گذشته بشود، زمان بر است؛ اما بالاخره اتفاق خواهد افتاد.
به گفته وی، در حال حاضر خرید و فروش آثار هنری در فضای مجازی در حال رونق گرفتن است اما چالشهایی هم دارد که به مرور رفع میشوند.
نتایج پنهان شیوع بیماری بر فعالیتهای فرهنگی و هنری
بهروز مرامی، معاون هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس نیز با تاکید بر این نکته که کسب و کارهای فرهنگی و هنری در شرایط عادی نیز حال و روز خوشی نداشته و ندارند، اظهار داشت: فارغ از آثار مستقیم تعطیلی این کسب و کارها، آثار و نتایج پنهان و غیرمستقیمی نیز براین رویداد مترتب است که از آن جمله میتوان به تاثیرات روحی و روانی بیماری بر مردم به عنوان مخاطبان فعالیتهای فرهنگی و هنری در قالب تماشاگر، هنرجو، مصرفکننده و غیره اشاره کرد.
به گفته وی، این مخاطبان با توجه به تاثیر روانی شیوع بیماری کرونا، خود به خود از حضور در تجمعات فرهنگی و هنری به هر شکلی که باشد خودداری میکنند و این عدم حضور عملاً اقتصاد هنر را از رونق میاندازد.
فعالیت مستقیم و غیر مستقیم ۷ هزار نفر در حوزههای فرهنگی و هنری
معاون هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه فعالیتهای فرهنگی، هنری و رسانهای استان فارس در ۲۵ عنوان اصلی همچون فیلم، موسیقی، تجسمی، تبلیغات و رسانه، مطبوعات، آموزش و موارد مشابه تحقق مییابد، گفت: نزدیک به ۷ هزار نفر به طور مستقیم و غیر مستقیم در این ۲۵ رشته فعالیت دارند که البته این آمار شامل فروشگاههای عرضه محصوات فرهنگی و مراکز بازیهای رایانهای و فروشگاههای آلات و سازهای موسیقی و مشاغل مشابه نمیشود.
مرامی در ادامه سخنان خود به تشریح وضع موجود فعالیتهای فرهنگی و هنری پرداخت و خاطرنشان کرد: امکان برآورد رقم ریالی دقیق ضرر و زیان وارد شده به کسب و کارهای فرهنگی و هنری وجود ندارد اما میتوان میزان خسارت وارد شده بر این بنگاهها را در فاصله زمانی اسفند ۹۸ تا پایان اسفندماه ۹۹، بیش از ۲۰۰ میلیارد ریال ارزیابی کرد.
افزایش ضرر و زیانها با توجه به ادامه تعطیلیها
به گفته وی، تداوم شیوع بیماری از دو جهت به مشاغل فرهنگی و هنری آسیب میرساند. یکی از دست رفتن درآمدهای پیشبینی شده و به دنبال آن عقب افتادن تعهدات هزینهای همچون اجاره بها، حقوق کارکنان و... و از سوی دیگر از دست دادن مخاطبان بالقوهای که به علت شیوع بیماری کرونا به دشواری بازخواهند گشت. بنابراین، بدیهی است که رقم ضرر و زیان فوق با توجه به ادامه تعطیلی مراکز فرهنگی و هنری افزایش خواهد یافت.
معاون هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، بزرگترین چالش فعالان فرهنگی و هنری را نامشخص بودن نحوه ادامه فعالیت در وضعیت پس از بازگشایی مراکز عنوان کرد و ادامه داد: نامشخص بودن زمان پایان این بیماری به همراه تغییر شرایط و سبک زندگی مردم و احتمال اینکه وضعیت از آنچه که هست بدتر شود نیز از جمله چالشهایی است که فعالان فرهنگی و هنری با آن مواجهند.
مرامی با اذعان بر اینکه صاحبان این مشاغل حتی در صورت بازگشایی با چالش میزان استقبال مخاطبان مواجه خواهند بود، ابرازداشت: به عنوان نمونه آیا میتوان تغییر سبک فیلم دیدن تماشاگران سالنهای سینما را انکار کرد؟ و اینکه آنها همانند وضعیت پیش از کرونا مجدداً برای تماشای فیلم به سالنهای سینمایی باز خواهند گشت؟
۱۷ موسسه آموزشی فرهنگ و هنر تعطیل شدند
وی در ادامه به دیگر بحرانهای پیش روی فعالان فرهنگی و هنری نیز اشاره کرد و افزود: استیجاری بودن مراکز فرهنگی و هنری و دشواری تامین اجاره بها در این شرایط تعطیلی، باعث شده تا بیش از ۱۷ موسسه به دلیل ناتوانی در تامین هزینههای خود، ضمن تخلیه محل، تقاضای غیرفعال نمودن پروانه فعالیتشان را داشته باشند.
به گفته معاون هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس، کارکنان این مجموعهها نیز در گروه افراد دارای بیمه و افراد فاقد بیمه، یا از مزایای بیمه بیکاری بهرهمند شده اند و یا نشدهاند، اما در نهایت بیکاری دامن آنها را گرفته است. این در حالی است که فعالان هنری مانند گروههای نمایشی، عکاسان، فیلمساران، گروه های موسیقی و.. که به صورت آزاد فعالیت میکنند نیز بطور کامل تعطیل شده و هیچگونه منبع در آمدی ندارند.
مرامی در ادامه به برخی عوامل تشدید کننده تنش و بحرانهای حوزه فرهنگ و هنر نیز اشاره کرد و گفت: شرایط بد اقتصادی باعث شده تا مردم اندک هزینهای را که برای محصولات و کالاهای فرهنگی اختصاص میدادند را حذف کنند، علاوه بر این باورهای اشتباه اکثر مردم و حتی برخی از مسئولین و مدیران که فکر میکنند همه هنرمندان مانند افراد معروف، متمول هستند و مشکلی ندارند، دامنه چالش را بزرگتر میکند.
وی در پاسخ به اینکه نقش مدیران و متولیان فرهنگ و هنر برای کاهش مشکلات و کمک به فعالان این حوزه چه بوده است؛ نیز گفت: کمکهای ارایه شده به اهالی فرهنگ و هنر در استان فارس را میتوان در در دو بخش کمکهای بلاعوض و تسهیلات دستهبندی کرد، هر چند باید توجه داشت که این کمکها به منظور ترمیم و جبران بخشی از خسارتها انجام شده و نه تامین درآمد ثابت برای فعالان فرهنگی و هنری.
معاون هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس واریز حق بیمه سه ماه نخست سال گذشته ۱۱۶۵ هنرمند عضو صندوق اعتباری هنر به ارزش ۹میلیارد و ۳۲۰ میلیون ریال به همراه توزیع ۳۰۲ فقره هدایای معیشتی به ارزش ۹۶۰ میلیون ریال را از جمله کمکهای بلاعوض عنوان کرد و ادامه داد: در این راستا هزار و ۶۶۰ فقره هنرکارت به ارزش ۲۴ میلیارد و ۹۰۰ میلیون ریال به هنرمندان و فعالان فرهنگی استان اهدا میشود که ۶۳۰ مورد تحویل و مابقی در نوبت ارسال است.
علاوه براین پیشبینی شده حق بیمه سه ماه نخست سال ۱۴۰۰ هنرمندان عضو صندوق اعتباری هنر نیز توسط وزارت فرهنگ و ارشاد پرداخت شود.
مرامی با اشاره به کمکهای صورت گرفته به تعدادی از گروههای نمایشی از کمک به درمان تعدادی از هنرمندان خبر داد و افزود: در قالب تسهیلات بانکی نیز کمکهایی به کسب و کارهای فرهنگی و هنری و همچنین اشخاص حقیقی فعال در این حوزهها انجام شده که از آن جمله میتوان به پرداخت تسهیلات به ۱۶۵۰ متقاضی دریافت وام اشاره کرد.