سرویس استان‌های هنرآنلاین: این رویداد فرهنگی در نخستین روز سال نوی تقویم باستانی تبری (یکم فردینه ما 1530 تبری مطابق با دوم مرداد 1397 خورشیدی)، مقارن با فرخنده زادروز امام رضا علیه السلام، در مجاورت ارگ تاریخی روستای ناتل شهرستان نور برگزار میشود. معرفی توانمندی‌های فرهنگی و گردشگری و بررسی چشم‌انداز توسعه منطقه تاریخی ناتل از دیگر اهداف برگزاری این همایش است. همچنین این دبیرخانه توضیحاتی راجع به شهر باستانی ناتل، نام‌آوران ناتل و نیز گاه‌شمار تبری به شرح زیر داده است که خواندن آن خالی از لطف نیست:
شهر باستانی ناتل
ناتل، که اینک دهکده‌ای زیبا از آن در شهرستان نور برجای مانده است، روزگاری خود شهر پر اهمیت و آبادی بود. بسیاری از ایرانیان این نام را در اسامی ابوعبدالله ناتلی (استاد ابن سینا) و نیز دکتر پرویز ناتل خانلری (شاعر، زبان‌شناس و استاد ادبیات فارسی) شنیده‌اند. همچنین نام ناتل در اسامی دهستان‌های ناتل کنار علیا و سفلی و ناتل رستاق، که بخش وسیعی از مناطق جلگه‌ای شهرستان نور را در بر گرفته‌اند، تکرار شده است.
شهر باستانی ناتل بر سر راه پر اهمیت آمل به چالوس قرار داشت و با هر کدام از این شهرها یک منزل فاصله داشت. نخستین کتاب‌هایی که به ناتل اشاره داشته‌اند، "الاعلاق النفیسه" اثر ابن رسته و "البلدان" اثر ابن فقیه همدانی در سده سوم هجری هستند. پس از آن در بیشتر کتاب‌های تاریخ و جغرافیای تبرستان نام این شهر را می‌یابیم.
ناتل در طول تاریخ فراز و نشیب‌های بسیاری را به خود دید. از منابع تاریخی می‌توان برداشت نمود که منطقه ناتل در دوران باستان اهمیت خاصی داشته است. پس از حمله اعراب به تبرستان و فتح آن، اعراب یکی از پادگان‌های خود را در ناتل قرار می‌دهند. اگرچه چندی بعد و با قیام تبری‌ها علیه اعراب، این شهر دوباره بازپس گرفته میشود. از آن پس ناتل هر از چندگاه بین حکومت‌هایی همچون قارنی‌ها، اسپهبدان، پادوسپانان، علویان، طاهریان، صفاریان، مرعشیان و... دست به دست شد. شهر تاریخی ناتل در قرن سوم هجری تا قرن نهم هجری، شهری بسیار آباد بود و اهمیت آن به حدی بود که در برخی دوره‌ها همچون سده‌های هفتم و هشتم هجری، ولیعهدنشین حکومت "رستم‌دار" بود. با توسعه ناتل شهر واتاشان نیز در قرن هشتم هجری در شرق ناتل ایجاد شد.
در کاوش‌های باستان‌شناسی اشیائی مربوط به پیش از اسلام در ناتل یافته شده است. بنا بر گزارش‌های تاریخی احتمالا نیمی از این شهر در زیر دو روستای ناتل و خوریه مدفون شده و نیمی دیگر در دل جنگل‌های انبوه قرار گرفته است. باستان شناسان معتقدند شهر باستانی ناتل با وقوع سیلابی عظیم، که لایه‌ای رسوبی به قطر سه تا چهار متر بر جای گذاشته، مدفون شده است. در دوره صفوی با توجه به موقعیت مکانی و نواحی جنگلی منطقه، قلعه‌ای در این منطقه بنا شد. پلان قلعه کشف شده مدور بوده، و به منظور افزایش توان دفاعی گرداگرد آن خندقی حفر شده بود. مصالح اصلی ساخت این بنا را قلوه سنگ‌های رودخانه‌ای با ابعاد متوسط و بزرگ و آجر تشکیل می‌دهند که در کف‌سازی و دیوار به کار رفته‌اند. باستان‌شناسان همچنین آثاری از جمله بقایای معماری متفاوت از بنای قلعه، سفال‌های شاخص قرن سوم و چهارم و مُهر شیشه‌ای کتیبه‌دار به خط کوفی در محوطه باستانی ناتل، در دهستان "ناتل کنار علیا" در شهرستان نور، کشف نموده‌اند. عبدالرضا مهاجری‌نژاد، سرپرست هیأت کاوش در محوطه باستانی ناتل، معتقد است معماری بنای قلعه دو دوره متفاوت را نشان می‌دهد. یک دوره از این بخش مربوط به زمان احداث و استقرار در قلعه و دوره دیگر متعلق به بعد از تسخیر قلعه و زمانی است که این بنا کاربرد خود را به عنوان یک بنای نظامی و دفاعی از دست داده بود. با این حال مشخص شدن وضعیت دقیق‌تر معماری این قلعه و به طور کلی کشف تاریخ رازآلود تمدن ناتل، ادامه کاوش‌ها و پژوهش‌ها را در سال‌های آینده می‌طلبد.
نام آوران ناتل
ابوعبدالله ناتلی
ابوعبدالله ناتلی، آموزگار ابوعلی سینا، در قرن چهرم هجری می‌زیست و از اهالی مازندران و شهر ناتل بود. در زندگی‌نامه خودنگاشت ابن سینا بیان شده است که ناتلی که فلسفه، منطق و ریاضیات می‌دانسته، به درخواست پدر بوعلی مدتی را در بخارا در منزل ایشان سکونت داشت و به تعلیم ابن سینا پرداخت. ابوعلی سینا از تبحر وی را در ریاضیات، هیئت و الهیات ستایش کرده است. از آثار ابوعبدالله ناتلی می‌توان به "رساله در وجود"، "شرحی بر هیئت بطلمیوس"، "رساله کمیت عمر طبیعی"، "رساله وجود و شرح اسمه" و "رساله علم اکسیر" اشاره کرد.
رضا کیا سلطان
رضا کیا سلطان به امر سید فخرالدین مرعشی در قرن هشتم هجری در ناتل و اطراف آن حکومت داشت. پس از درگذشت او به علت آنکه از سادات و نوادگان امام موسی کاظم (ع) بود بنایی که امروزه نیز باقی‌ست بر مدفن وی احداث شد. بنای آرامگاه شاهزاده رضا کیا سلطان مربوط به سدهٔ ۸ و ۹ هجری قمری است و در شهرستان نور، بخش مرکزی، روستای ناتل واقع شده است. این بنا در تاریخ ۷ مرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۹۳۶۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
شاه بالو زاهد رستمداری
شاه بالو زاهد از صوفیان بزرگ اواخر قرن هفت و اوایل قرن هشتم هجری است که در منطقه ناتل رستاق می زیست. وی شاگردان بسیاری را تربیت کرد که مهم ترین آنها شیخ خلیفه آملی مازندرانی، بنیانگذار نهضت سربداران خراسان است. بقعه آقا شاه بالو زاهد مربوط به سدهٔ نهم هجری است و در شهرستان نور، در دهستان ناتل رستاق، در روستای آهودشت (پایدشت باستانی) واقع شده است. این اثر در تاریخ ۲۳ اسفند ۱۳۴۶ با شمارهٔ ثبت ۷۶۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
دکتر پرویز ناتل خانلری
دکتر پرویز ناتِل خانلری از اهالی ناتل نور مازندران، ادیب، سیاست‌مدار، زبان‌شناس، نویسنده و شاعر معاصر ایرانی است. وی در اسفندماه ۱۲۹۲ در تهران زاده شد. خانوادهٔ پدر و مادر او هر دو مازندرانی بودند و در حکومت قاجار شغل دیوانی داشتند. خانوادهٔ پدری خیلی زودتر از شهرستان نور، روستای "ناتل" از توابع شهرستان نور کنونی کوچ کرده بودند. جد او، میرزا احمد مازندرانی، ابتدا عنوان خانلرخان و بعد لقب اعتصام‌الملک گرفت. نام خانوادگی "خانلری" از لقب "خانلرخان" گرفته شده‌است. کلمهٔ "ناتل" (نام قدیمی شهری در مازندران) به پیشنهاد نیما یوشیج بر نام خانوادگی دکتر پرویز ناتل خانلری افزوده شد و خود همیشه آن را به کار می برد.
در سال ۱۳۲۲ او یکی از نخستین دریافت‌کنندگان دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران بود. از کارهای ارزشمند خانلری، انتشار مجلهٔ سخن از سال ۱۳۲۲ تا ۱۳۵۷ بود که جمعاً ۲۷ دوره منتشر شد. مجلهٔ سخن، به‌خصوص در دوره‌های اول خود، دریچه‌ای به روی ادبیات جهان بود و محلی برای انتشار آثار نویسندگان تازه‌نفس و شاعران نوگرا بود، و نقش بسزایی در جهت‌گیری ادبیات فارسی در دورهٔ معاصر داشت. با آغاز تدریس در دانشگاه تهران، دکتر ناتل خانری کرسی "تاریخ زبان فارسی" را در دانشکدهٔ ادبیات ایجاد کرد و تا سال ۱۳۵۷، خود متصدی تدریس آن بود. در همان اوایل دوران خدمت در دانشگاه تهران، در سال ۱۳۲۵ انتشارات دانشگاه تهران را بنیان گذاشت و خود به مدت پنج سال مدیریت آن را برعهده داشت. وی در سال ۱۳۲۷ به پاریس رفت و مدت دو سال در "انستیتو دو فونتیک"، که وابسته به دانشگاه سوربن بود، به مطالعه و تحقیق مشغول شد. او اولین ایرانی‌ای بود که با رشتهٔ فونتیک (آواشناسی) در این مؤسسه آشنا شد و رساله‌ای نیز در این باره به زبان فرانسوی نوشت.
پرویز ناتل خانلری در سال ۱۳۳۴ معاون وزارت کشور شد. از همان دوران، چندین دوره سناتور مازندران بود. او از شهریور ۱۳۴۱ تا بهمن ۱۳۴۲ مقام وزارت فرهنگ را بر عهده داشت. در مقام وزارت فرهنگ، طرح ایجاد سپاه دانش را پیشنهاد کرد و به تصویب رساند و اجرای آن را آغاز کرد. از مهم‌ترین خدمات خانلری به فرهنگ ایرانی، تأسیس بنیاد فرهنگ ایران با جلب همکاری عده‌ای از پژوهشگران بود که در سال ۱۳۴۴ آغاز به کار کرد. بنیاد فرهنگ ایران در مدت فعالیت خود بیش از سیصد عنوان کتاب را منتشر کرد که غالب آنها متون و تحقیقات مهمی در جنبه‌های مختلف ادبی و تاریخی و علمی بود. ریاست بنیاد فرهنگ از ابتدای تأسیس تا سال ۱۳۵۷ بر عهدهٔ خانلری بود. خانلری همچنین ریاست فرهنگستان ادب و هنر ایران را برعهده داشت. مدتی نیز مدیرکلیِ سازمان پیکار با بیسوادی را برعهده گرفت.
ناتل خانلری کتاب های بسیاری تالیف نمود و بیشتر این کتاب ها از منابع مهم در زمینه های زبان شناسی، فرهنگ و ادبیات فارسی به شمار می روند. کتاب های "دستور زبان فارسی"، "تاریخ زبان فارسی"، "فرهنگ تاریخی زبان فارسی"، و گردآوری و تصحیح "دیوان حافظ" از جمله مهم ترین آثار ایشان می باشند.
گاهشماری تبری
گاهشماری تبری (طبری)، نوعی از گاهشماری ساسانی است که در آن هر سال برابر ۳۶۵ روز و شامل دوازده ماه ۳۰ روزه است. از آنجا که دوازده ماه سی روزه برابر سیصد و شصت روز خواهد شد، پنج روز اضافه ی هر سال "پِتَک" نامیده شده و به آخر سال اضافه میشود. به شش روز اضافه در سال های کبیسه "شِشَک" گفته میشود. "پِتک" با پنج روز اول فروردین هجری خورشیدی و در سال های کبیسه، سی ام اسفند با روز کبیسه در "ششک" برابر است. دربارهٔ مبدأ تقویم تبری نظرات متفاوتی ارائه شده‌است اما بنا بر آنچه امروزه مشهور و مقبول است مبدا تقویم باستانی تبری برابر با دوم امرداد ۱۳۳سال پیش از هجرت مصادف با پادشاهی قباد ساسانی و حاکمیت فرزندش کیوس بر ساتراپ تبرستان می‌باشد. این تقویم با تقویم هجری خورشیدی ۱۳۳ سال تفاضل دارد که به علت تفاوتشان در آغاز سال، از اول فروردین تا اول مرداد این تفاضل ۱۳۲ سال می‌باشد. امروز یکم "فردینه ما" آغاز سال ۱۵۳۰ تبری است. ترتیب ماه ها در تقویم تبری مطابق جدول زیر می باشد.
ماه‌های تبری معادل شمسی
۱ - فِردینه ما ۲ مرداد - ۳۱ مرداد
۲ - کِرچه ما ۱ شهریور - ۳۰ شهریور
۳ - هَره ما (خره ما) ۳۱ شهریور - ۲۹ مهر
۴ - تیر ما ۳۰ مهر - ۲۹ آبان
۵ - مِلّاره ما ۳۰ آبان - ۲۹ آذر
۶ - شروینه ما ۳۰ آذر - ۲۹ دی
۷ - میر ما ۳۰ دی - ۲۹ بهمن
۸ - اونه ما ۳۰ بهمن - ۲۹ اسفند
شِشَک ۳۰ اسفند
پِتَک۱–۵ فرودین
۹ - اَرکه ما ۶ فرودین - ۴ اردیبهشت
۱۰- دِ ماه ۵ اردیبهشت - ۳ خرداد
۱۱ - وَهمنه ما ۴ خرداد - ۲ تیر
۱۲- نوروز ما (نِرزِما) ۳ تیر - ۱ مرداد