سرویس معماری هنرآنلاین: جنگ پیامدهای مصیبت‌باری بر جای می‌گذارند. یکی از این پیامدها تخریب آثار تاریخی و باستانی است. اگر روزگاری جنگ تخت جمشید را در آتش خود بلعید و تنها تکه پاره‌هایی از آن بر جای گذاشت، امروز با پیشرفت تکنولوژی نظامی و سلاح‌های متنوع، آثار تخریبی آن بیشتر شده و در یک چشم بر هم زدن ویرانه‌ای با خاک یکسان شده بر جای می‌گذارد.
این مصیبت‌ها و ویرانی‌ها در طول تاریخ با وقوع هر جنگی تکرار شده است و همواره این سوال را در ذهن زنده نگه می‌دارد که آیا امکان صلح بین انسان‌ها در سرتاسر عالم وجود دارد؟ جدای از این که نظریه‌پردازان و فیلسوفان چه پاسخی به این سوال می‌دهند، باید گفت در هر حال امروزه با جنگ‌هایی بس خطرناک‌تر از گذشته‌های دور روبروییم.
با تکنولوژی پیشرفته و دسترسی پیدا کردن انسان با انرژی هسته‌ای، جنگ‌ها نیز ابعاد دیگرگونه و هولناکی گرفته‌اند. یک بمب اتمی می‌تواند کل یک منطقه را به زمینی سوخته بدل کند، چنانکه تا سال‌های طولانی حیاتی در آن منطقه امکان پذیر نباشد. هنوز هم کودکانی که در هیروشیما به دنیا می‌آیند دچار آسیب‌های ژنتیکی عمیقی هستند.
خاورمیانه نیز یکی از مناطق مهم جنگ خیز است. منطقه‌ای که سال‌ها است با جنگ‌های قبیله‌ای، دینی و نژادی روبرو است و ورود نیروهای خارجی نیز همواره بر بحران منطقه افزوده است. این بحران‌ها علاوه بر تمامی آسیب‌های انسانی و اجتماعی، تهدیدی جدی‌ای برای تمدن و تاریخ این کشورها است.
تقریبا 19 بنای عظیم خاورمیانه در جنگ‌های منطقه‌ای، داخلی و خارجی از میان رفته است. بناهای شگفت‌انگیز و عجیبی که دیگر هرگز نخواهیم دید. بسیاری از بناهای ارزشمند منطقه خاورمیانه در زیر بمباران‌ها و خمپاره‌ها ویران شده‌اند. تاکنون بناها و مساجد مهمی در سوریه و عراق ویران شده‌اند.
این طعنه بی‌رحمانه‌ای است که منطقه‌ای مملو از گنج‌های تمدن آغازین بشر، یکی از پرالتهاب‌ترین مناطق است. در حالی که خشونت ما را به نابود کردن بزرگترین لحظات تاریخ تهدید می‌کند، هزینه‌های غیر قابل جبرانی نیز به جای می‌گذارد و باید در انتظار فاجعه‌های گسترده‌تری نیز باشیم.
در خرداد ماه امسال که دولت اسلامی عراق و شام موسوم به داعش جنگ را در این منطقه آغاز کرد، تهدیدها هر روز بیشتر و جدی‌تر شد. حمله داعش به سامرا بیم آن را می‌داد که یک بار دیگر بناهای غول پیکر و ارزشمند این شهر ویران شود. یکی از عجایب معماری بر جای مانده مسجد بزرگ سامرا است. این مسجد زمانی یکی از بزرگترین مساجد جهان بود. این بنا یکی از قدیمی‌ترین مسجدهای تاریخی عراق در ابتدای قرن سوم هجری در سال‌های 825 تا 848 به دستور خلیفه متوکل عباسی ساخته شد.
این مسجد به لحاظ وسعت و قدمت از دیگر مسجدهای عراق بزرگتر است. مسجد سامرا در زمینی به مساحت 3800 متر مربع ساخته شده است. مسجد سامرا چهارده درب ورودی دارد که سه درب در ضلع شمالی، چهار درب در غرب و شرق و نه درب در جنوب آن قرار گرفته است.
مسجد سامرا در بیرون شهر فعلی سامرا و در حدود دو کیلومتری پایین‌تر از استان مقدس عسکریین قرار دارد. داخل این مسجد سقف ندارد و کف آن همه خاکی بوده است. دیوارهای ضخیم آن همانند دیوارهای قلعه‌ای است که حدود دو متر ضخامت دارد. ارتفاع آن ده متر و دارای چهل برج در ضلع‌های مختلف است. ضلع شمالی و جنوبی هر یک هشت برج و ضلع‌های شرقی و غربی دارای ده برج است.
این برج در زمان ساخته شدن، چهار صد هزار دینار هزینه برده است. مسجد سامرا در کنار راه بازار و دکان‌های آن قرار داشت. راه مسجد به حدی وسیع بوده است تا خلیفه بتواند سواره یا پیاده به مسجد بیاید. وسط صحن حوضی ساخته بودند که فواره‌های آن همواره در حال فوران بوده‌اند.
از آن مسجد باشکوه تاریخی امروزه تنها یک مناره و بخش‌هایی از دیواره صحن‌ها به جا مانده بود که آن هم در سال 2005 میلادی با برخورد یک موشک به مناره عظیم این مسجد از سوی نیروهای امریکایی، این مسجد تا حد بسیار زیادی آسیب دید. هر چند که نیروهای امریکایی هیچگاه آن را گردن نگرفته و تخریب مناره را به درگیری شیعه و سنی در منطقه که حرف تازه‌ای نیست و بهانه خوبی است برای نیروهای خارجی، نسبت دادند. مناره معروف به الملویه اما هنوز تا حدی بر پاهای خود استوار ایستاده است.
متوکل عباسی در ضلع شمالی مسجد بزرگ سامرا مناره‌ای ساخت که هنوز پس از 1200 سال راست قامت بر جای مانده است و از کیلومترها مسافت، چشم بیننده را به خود خیره می‌سازد. این مناره عظیم به لحاظ سبک و نوع معماری از عجایب دنیا و در جهان اسلام بی‌نظیر است. ارتفاع آن به 55 متر می‌رسد که بر روی یک قاعده و پایه مربعی شکل به مساحت 32 متر بنا شده است. این مناره به شکل مخروطی از قاعده‌ای بسیار پهن به مساحت 32 متر آغاز و تا بالاترین نقطه امتداد می‌یابد. و راس آن با شش متر مساحت ختم می‌شود. از عجایب این مناره سبک منحصر به فرد آن در پلکان‌های مناره است که بر خلاف همه مناره‌ها پلکان آن از بیرون و اطراف مناره است و به صورت مارپیچ و برخلاف جهت عقربه‌های ساعت در شش دور از پایین تا بالا امتداد دارد و شکلی حلزونی به خود می‌گیرد.
ارتفاع هر یک از پله‌ها حدود ده سانتی متر است و علت کوتاهی آنها این بود که خلیفه می‌خواست با اسب از آنها بالا رفته و ارتفاع مناره را صعود کند. در دورههای بعد در قاهره مسجد و مناره‌ای به همین سبک ولی کوچک‌تر ساخته شد.
این بنا و معماری آن به تقلید از معبدهای کلدانیان، بابلیان و برج بابل ساخته شده است و به نوعی زیگورات‌ها را به یاد می‌آورد. کلدانیان این نوع معبدها را برای انجام قربانی می‌ساختند که می‌بایست به بالاترین نقطه برده و تقدیم خدایان می‌شد. متوکل عباسی نیزاحتمالا از این مناره برای همین مقصود استفاده می‌کرده و می‌خواسته خودش را هر چه بیشتر به خدا و آسمان نزدیک کند. مناره الملویه معماری‌ای شبیه برج معلق بابل دارد که در کتاب‌های مقدس توصیف شده و نماد آرمانی تمام انسان‌هایی است که می‌خواستند از زمین به آسمان صعود کنند.
خرداد امسال دولت اسلامی عراق و شام موسوم به داعش نیمه شب به مناطق مسکونی سامرا حمله‌ور شدند و پرچم القاعده را بر روی برخی مساجد اهل سنت بر افراشتند. در این حمله تقریبا 46 نفر کشته و زخمی شدند که اغلب شهروندان عادی بودند. انها تلاش داشتند ابتدا به حرم مقدس امایین عسگریین حمله کنند که ارتش مانع نفوذ آنها شد.
داعش پس از آن به مناطق حی‌الخضرا، حی‌الثمنی، حی‌الشهدا، الجبیریه حمله کردند. بالگردهای ارتش سامرا یکی از تجمع‌گاه‌های داعش را در نزدیکی یکی از مساجد اهل سنت بمباران کردند.
نیروهای شیعی مدافع سامرا نیز پرچم امام حسین(ع) را بر فراز برج تاریخی الملویه به اهتزاز در آوردند که سنی‌های منطقه به این اقدام اعتراض کردند. چرا که استان صلاح الدین دارای اکثریت سنی است و بر افراشتن پرچم امام حسین(ع) بر فراز یکی از بلندترین نقاط این استان با هدف القای تسلط شیعیان بر اهل سنت این استان بود و درگیری‌های فرقه‌ای این منطقه را افزایش داد.
گفته شده است یک سال پیش از اینکه متوکل دستور ساخت برج الملویه را بدهد، دستور داده بود حرم امام حسین(ع) را نابود کرده و چنان زمینش را شخم بزنند که اثری از آن نماند و تبدیل به زمین کشاورزی شود. درگیری های فرقه‌ای و تروریستی همچنان سایه شومش را بر این منطقه پهن کرده و با هر حمله‌ای تاریخ، تمدن، هویت، خاطرات انسانی و اجتماعی منطقه را زیر پای جنگ طلبی و زیاده خواهی خود لگد مال می‌کند.
انتهای پیام/