سرویس موسیقی هنرآنلاین: گروه "پالیز" مدت‌هاست در عرصه موسیقی کلاسیک ایرانی فعالیت می‌کند و به گفته اعضای گروه آن ها حاضر نیستند به خاطر اهداف مالی قید کار را بزنند، به بهانه شروع فصل کاری گروه با اعضای اصلی متشکل از کیخسرو مختاری نوازنده کمانچه ، ستار خطابی نوازنده تمبک و سولماز بدری خواننده گفت وگو کرده ایم.
هسته اولیه گروه "پالیز" از کجا و چطور شکل گرفت؟
کیخسرو مختاری: گروه "پالیز" از هنرستان موسیقی سوره شکل گرفت و در حال حاضر قدمتی 10 ساله دارد. ما در هنرستان در کنار همدیگر جمع شدیم و شروع به کارکردیم. این روند ادامه پیدا کرد و باعث شد آرام‌آرام ذهنیت‌هایمان به همدیگر نزدیک شد و ذهنمان هدف حرفه‌ای‌تری را دنبال کرد. بعد از اتمام تحصیل در دوره هنرستان، اعضایی که کمتر با ذهنیت کلی گروه همخوانی داشتند، از گروه کنار رفتند و اعضای جدیدی به ما اضافه شدند. گروه "پالیز" درحال حاضر 4 عضو ثابت دارد و برحسب نیاز از اعضای مهمان نیز برای تولید قطعات و اجراهای صحنه‌ای دعوت به عمل می‌آورد.
عنوان"پالیز" را چطور برای گروهتان انتخاب کردید؟
ستار خطابی: بحث انتخاب عنوان گروه در سال 86 مطرح شد. هرکدام از اعضای وقت گروه یک اسمی را انتخاب کردند و درنهایت همه اسامی به رأی گذاشته شد و عنوان "پالیز" به علت خاص و زیبا بودنش برای عنوان گروه انتخاب شد. پالیز در ادبیات کهن فارسی به زمینی گفته می‌شود که حاصلخیز است و هرکسی هر بذری در آن بکارد، کشت خوبی را برداشت خواهد کرد.
ژانر کاری گروه موسیقی "پالیز"، ژانر موسیقی کلاسیک ایرانی است. در این ژانر که گروه‌ها و موزیسین‌های مختلف دیگری هم فعالیت می‌کنند، به دنبال چه هدفی هستید؟
خطابی: هدف نهایی ما ارتقاء سطح اجرای انفرادی و همین‌طور اجرای گروهی در بخش‌های دونوازی و سه نوازی است. ما می‌خواهیم گروهمان پتانسیل قابل‌عرضه‌ای برای اجرای قطعات گذشتگان و آثار امروزی داشته باشد و بتواند آثار دل‌نشینی را برای علاقه‌مندان به موسیقی کلاسیک ایرانی تولید کند که فکر می‌کنم تا به امروز در نزدیک شدن به این هدف موفق بوده‌ایم و در آینده نیز تلاش بیشتری برای موفقیت انجام خواهیم داد. ما فعلاً روی موسیقی خودمان متمرکز هستیم و به برگشت مالی و فالوئر فکر نمی‌کنیم. به نظرم ده سال وقت زیادی برای سنجیدن معیار یک گروه نیست و گروه ما همچنان به دنبال شروع یک سری اتفاقات است. من به‌هیچ‌وجه قصد مقایسه کردن خودمان با بزرگان موسیقی را ندارم اما شما اگر به کارنامه بزرگانی چون آقایان شجریان، مشکاتیان و علیزاده هم نگاه کنید، این بزرگان هم‌سال‌ها خاک‌خوردند و تلاش کردند تا به این جایگاه رسیدند. بنابراین به نظرم گروه فعلاً در کارش موفق بوده و ان‌شاءالله در آینده به موفقیت بیشتری هم خواهد رسید.
مختاری: ما با واکنش‌های خوبی از سوی مردم مواجه شده‌ایم که نشان می‌دهد مردم عادی کار ما را شنیده و پسندیده‌اند. مردم همچنان هم موسیقی کلاسیک ایرانی را دوست دارند و همان‌طور که موسیقی پاپ جزو نیازهای شنیداری مردم است، موسیقی کلاسیک ایرانی نیز طرفداران خودش را دارد و می‌تواند بخش عمده‌ای از شنوندگان موسیقی را تحت تأثیر قرار بدهد. در این سال‌ها بعضی از موزیسین‌های موسیقی کلاسیک ایرانی تصمیم می‌گیرند مسیرشان را عوض کرده و به سراغ موسیقی‌هایی بروند که بیشتر دیده شوند اما گروه ما همچنان روی هدف خودش مانده و همین سبک را ادامه خواهد داد.
حجم آثاری که در طول فعالیت گروه "پالیز" تولید کرده و کنسرت‌هایی که روی صحنه برده‌اید را کافی می‌دانید یا خودتان هم معتقدید که گروه "پالیز" گروه کم‌کاری است؟
خطابی: من احساس نمی‌کنم ما گروه کم‌کاری هستیم اما به‌هرحال ما حساسیت‌های خودمان را در تولید موسیقی داریم و گاهی به همین دلیل ناچار به گزیده کاری می‌شویم. درست است که الآن مشکلات زیادی برای کار کردن گروه‌های موسیقی وجود دارد اما در همین شرایط هم یک گروه اگر بخواهد، می‌تواند در طول یک سال، 2-3 آلبوم موسیقی منتشر کند. اما این خواسته گروه موسیقی "پالیز" نیست. توجهی که گروه پالیز به خروجی کارش دارد، باعث شده که از کمیت تولید آثار کاسته و به حساسیت و کیفیت آن‌ها بیفزاید.
سولماز بدری: یک سری از گروه‌ها پشتیبان دارند و آن پشتیبان خیلی راحت برایشان کنسرت می‌گذارد و در تولید آلبوم هم کمکشان می‌کند اما ما در گروه "پالیز" همه کارها را با امکانات و سرمایه خودمان انجام می‌دهیم. وقتی یک گروهی پشتیبان ندارد، شاید در طول سال بتواند یکی-دو کنسرت بگذارد اما بیشتر از آن میسر نیست و نیاز به حمایت یک پشتیبان و یا تهیه‌کننده دارد. ما موزیسین‌ها وظیفه‌مان این است که دنبال نوازندگی و خوانندگی باشیم و اگر بخواهیم به دنبال ایجاد رابطه برای پیشبرد کارهایمان برویم، این کار خودش زمان‌بر و انرژی‌گیر است و ما را از هدفمان دور می‌کند.
مختاری: این را هم باید قیاس کرد که در ژانر موسیقی کلاسیک ایرانی چند گروه فعال وجود دارد و این گروه‌ها در طول سال چند کنسرت برگزار می‌کنند. به نظرم با در نظر گرفتن این قیاس، گروه ما نه‌تنها گروه کم‌کاری محسوب نمی‌شود، بلکه گروه فعالی بوده و در بحث گروه نوازی موفق عمل کرده است. ما چه به لحاظ تولید موسیقی، چه ضبط ویدئو و چه برگزاری کنسرت، به حد کافی فعالیت کرده‌ایم و تا سال آینده سه آلبوم موسیقی منتشر خواهیم کرد.
در سال‌های اخیر گروه‌های مختلفی در عرصه موسیقی شروع به فعالیت کرده‌اند اما به علت جا نیفتاده فرهنگ کار گروهی و همین‌طور به خاطر مشکلات عدیده‌ای که در موسیقی کشور وجود دارد، این گروه‌ها خیلی زود به کار خود خاتمه داده و حتی گروه‌های باسابقه‌تر نیز به انتهای کارشان رسیده‌اند. شما چطور توانسته‌اید بدون پشتیبان مالی این گروه را ده سال روی پا نگه‌دارید؟
خطابی: به اعتقاد من در چنین گروه‌هایی، دوستی میان اعضاء، شرط اصلی تداوم گروه است. گروه "پالیز" سال‌ها پیش توسط آقای مختاری و آقای علیرضا کدخدا زاده تشکیل‌شده و در ادامه اعضای این گروه به یک ذهنیت و جهان‌بینی مشترکی می‌رسند که آن جهان‌بینی مشترک هم در تداوم گروه "پالیز" مؤثر بوده است. بنابراین دوستی و ذهنیت مشترک اعضای گروه باعث شده که بچه‌ها نه‌تنها بخواهند شخص خودشان را مطرح کنند، بلکه همیشه تلاش کرده‌اند تکمیل‌کننده یکدیگر باشند.
مختاری: من هم معتقدم که ذهنیت و هدف مشترک گروه باعث تداوم آن شده. گروه "پالیز" تمرینات مداوم و مستمر دارد و معمولاً برای هر اجرا رپرتواری‌های مختلف را تمرین می‌کند. به همین خاطر گروه ما فقط یک‌صدا نمی‌دهد و هر کنسرتمان یک جنس خاص خودش را دارد. ما آهنگسازی نمی‌کنیم و نوازنده هستیم اما در اجرای قطعات، نگاه و ذهنیت خودمان را به کار می‌گیریم و همین اتفاق باعث می‌شود هر کنسرتمان صدای متفاوتی بدهد. همچون گروه‌هایی که مجری موسیقی باشند و خود اعضای گروه آهنگ نسازند در ایران خیلی کم است و بیشتر در موسیقی غرب چنین گروه‌هایی وجود دارند. ما از جیب خودمان برای این گروه پول می‌گذاریم و کار می‌کنیم و چون کارمان را دوست داریم. ژانر کاری ما هم ژانری نیست که فراگیر باشد و بتواند پول آن‌چنانی در بیاورد. بنابراین قطعاً علت دوام گروه ما، خیلی دلی و دوستانه است.
در طول این ده سال هیچ‌وقت مشکلی بین اعضای گروه "پالیز" پیش نیامده که بخواهید در ادامه همکاری‌تان تردید کنید؟
خطابی: در همه گروه‌ها میان اعضای گروه چالش و دعوا وجود دارد و این چالش‌ها و دعواها است که باعث می‌شود گروه و اعضای آن عمیق‌تر فکر کنند. منتها شیوه برخورد ما با مشکلات گروه، همیشه گفتمان بوده و اختلاف‌سلیقه‌ها را به این شکل برطرف کرده‌ایم. خوشبختانه در گروه ما به خاطر تقسیم وظایفی که انجام داده‌ایم، هرکسی کار خودش را به‌درستی انجام می‌دهد و اگر مشکلی هم پیش بیاید، گفتمان بین اعضای گروه باعث می‌شود اختلاف‌نظرها و مشکلات از بین برود. هیچ‌وقت مسئله‌ای پیش نیامده که بخواهیم از همدیگر جدا شویم.
مسئولیت فنی گروهتان بر عهده چه کسی است؟
خطابی: مسئولیت فنی گروه را آقای مختاری بر عهده دارد و مسئولیت بخشی از کارها هم بر عهده من است.
مختاری: گروه موسیقی پالیز در تمرینات به شکل کارگاهی اداره می‌شود و هرکدام از اعضای ثابت گروه، نظرات خودشان را ارائه می‌دهد. اما قطعاً هر گروهی نیازمند این است که ذهنیتش سروسامان بگیرد. من در گروه "پالیز" این وظیفه را بر عهده‌دارم اما همان‌طور که اشاره کردم، شیوه کار ما کارگاهی است و این‌طور نیست که یک نفر همه تصمیمات گروه را بگیرد.
در گروهتان این قانون وجود دارد که اعضای ثابت گروه فقط در گروه "پالیز" کار کنند یا هرکدام از شما می‌توانید فعالیت‌های متفرقه خارج از گروه هم داشته باشید و در کنسرت‌ها و ضبط آثار گروه‌های دیگر هم مشارکت کنید؟
مختاری: هسته اصلی گروه "پالیز" این تصمیم را گرفته که اولویت نخست 4 عضو اصلی، خود گروه "پالیز" باشد و تاکنون هم همین اتفاق افتاده است. اما گاهی پیش‌آمده که اعضای گروه هرکدام با دلایلی با گروه‌های دیگر هم کار کنند. در این صورت منع خاصی برای بچه‌ها وجود ندارد اما باید اولویت اصلی همه بچه‌ها خود گروه "پالیز" باشد.
خطابی: البته این‌طور هم نیست که به هر کسی هر پیشنهادی داده شود آن شخص بتواند و بخواهد آن پیشنهاد را بپذیرد. مثلاً یکی از شروطی که بین خود ما وجود دارد این است که هیچ‌کدام از ما در کارهای تصویری گروه‌های دیگری که اسم خاص دارند حضور نداشته باشیم. من خودم به‌شخصه تاکنون چنین تجربه‌ای را انجام نداده‌ام. اما ممکن است هرکدام از اعضای گروه به‌واسطه دوستی یا آشنایی با هنرمندان دیگر در ضبط کارهای آن‌ها هم حضورداشته باشند و یا یک‌شب در کنسرت آن‌ها نوازندگی کنند. از این لحاظ مشکلی نیست اما تمرکز همه ما روی گروه خودمان است.
شما معمولاً در کنسرت‌ها و آلبوم‌های مختلف از صدای خوانندگان متفاوتی بهره می‌برید. هیچ‌وقت به این فکر نکرده‌اید که با دعوت از یک خواننده نامی موسیقی سنتی، کاری کنید که آثارتان بیشتر شنیده شود؟
مختاری: به نظرم استفاده از یک خواننده مشهور نه‌تنها به ما کمک نمی‌کند، بلکه باعث می‌شود کار آن خواننده دیده شود و آلبوم به نام آن خواننده زده شود. در این صورت دیگر نام گروه "پالیز" مطرح نمی‌شود.
خطابی: همان‌طور که آقای مختاری گفت، وقتی یک خواننده نامی با گروه شما همکاری می‌کند، نام گروه زیر نام آن خواننده گم می‌شود و ما نمی‌خواهیم چنین اتفاقی بیفتد. ما ترجیح می‌دهیم اگر قرار است آلبوم ما با صدای یک خواننده مشهور هزار نسخه فروش کند، فقط صد نسخه بفروشد اما بانام خود گروه. درواقع استقلال کاری باعث شده که از خوانندگان مشهور برای همکاری با گروه "پالیز" دعوت نشود.
عده‌ای معتقدند که موسیقی سنتی ایران در سال‌های اخیر دچار تکرار شده و موسیقی‌های باکیفیتی در این ژانر تولید نمی‌شود و موسیقی پاپ نیز در وضعیت خوبی قرار ندارد. شما به‌عنوان فعالان حوزه موسیقی، وضعیت موسیقی سنتی و پاپ کشور را چطور ارزیابی می‌کنید؟
مختاری: من با این‌که موسیقی سنتی ایران تکراری شده باشد مخالفم و معتقدم که این دیدگاه به عدم شناخت مخاطب از موسیقی کلاسیک ایرانی برمی‌گردد. الآن یک مخاطب ایرانی هر چه هم موسیقی ژاپنی گوش کند، آن موسیقی را تکراری می‌بیند چون شناختی از آن موسیقی ندارد. الآن آهنگسازهای بزرگی در عرصه موسیقی کلاسیک ایرانی فعالیت می‌کنند و در این زمینه دارد اتفاقات بزرگی می‌افتد. مشکل این است که نهادهایی که می‌توانند میان مردم و موسیقی سنتی ارتباط ایجاد کنند، وظایف خودشان را انجام نمی‌دهند. الآن صداوسیما هیچ حمایتی از موسیقی ندارد و پخش آثار از شبکه‌های ماهواره‌ای هم مجاز نیست. موسیقی سنتی در ذات مردم ایران وجود دارد اما مشکلات عدیده‌ای که سر راه ارتباط مردم با این موسیقی وجود دارد باعث شده که مردم شناخت زیادی از این موسیقی نداشته باشند و آن را تکراری حس کنند. الآن در غرب و به‌خصوص در کشورهای پیشرفته‌ای چون اتریش، هیچ‌کس نمی‌گوید موسیقی کلاسیک غربی تکراری شده است و همه همچنان دارند به موسیقی‌های باخ و موتزارت گوش می‌کنند. دلیلش این است که در آنجا موسیقی کلاسیک غربی همچنان موردحمایت رسانه‌هایی چون تلویزیون است اما در ایران نه‌تنها تلویزیون از ما حمایت نمی‌کند، . گروه "پالیز" دارد کار خودش را می‌کند و هدف ما هم صرفاً ارائه موسیقی است. ما حتی اگر ارگان‌های دولتی شرایطش را پیش بیاورند، برای مردم به‌طور رایگان نیز موسیقی زنده اجرا خواهیم کرد چون هدفمان کمک به فرهنگ است. الآن همه‌چیز در موسیقی ایران تغییر کرده. یک سری از گروه‌ها ژانرشان پاپ است اما به‌عنوان گروه سنتی معرفی می‌شوند. همین اتفاقات تصور و توقع مردم را از موسیقی کلاسیک ایرانی تغییر می‌دهد، درحالی‌که من معتقدم موسیقی سنتی در وضعیت خوبی قرار دارد.
خطابی: در همه جای دنیا هنر معناگرا و هنری که نگاه فلسفی دارد، مستلزم حمایت ارگان‌های بزرگی دولتی است. هیچ‌کس به هنرمندی که در کاباره‌ها موسیقی اجرا می‌کند پول نمی‌دهد چون آن فرد پول خودش را درمی‌آورد اما بعضی از موسیقی‌ها هدفشان چیز دیگری است و حتماً نیاز به حمایت دارند. موسیقی ما دارد تلاش می‌کند یک بستر خوب برای آگاهی و رشد فرهنگی به وجود بیاید و مسلماً این موسیقی نیازمند حمایت درست و درمانی از جانب حاکمیت است. ما تریبون خاصی نداریم و زورمان به خیلی چیزها نمی‌رسد. به نظر من هم موسیقی کلاسیک ایرانی در شرایط بدی نیست و فقط نیاز به تریبون دارد. چند سال پیش یک شبکه تلویزیونی یک نظرسنجی درباره صد قطعه ماندگار موسیقی در ایران انجام داد که در میان 20 قطعه برتر، حتی یک قطعه امروزی هم وجود نداشت و قطعه پنجم آن لیست اثر "مرغ سحر" بود. مردم هنوز هم همان موسیقی‌های گذشته را دوست دارند و موسیقی کلاسیک ایرانی هم از این قائله مستثنا نیست.
آخرین اجرای صحنه‌ای‌تان در تالار رودکی چطور بود و چه بازخوردهایی از آن اجرا دریافت کردید؟
خطابی: کنسرت سال گذشته گروه "پالیز" در تالار رودکی اجرای مجدد اما متفاوت‌تری از دو رپرتواری بود که گروه پیش‌ازاین نیز آن رپرتوارها را اجرا کرده بود. آن کنسرت در دو بخش برگزار شد و آقای احسان ذبیح و آقای سعید هنرمند آهنگساز قطعات آن کنسرت بودند. بعدازآن دیگر گروه ما اجرا نداشته و در حال حاضر مشغول ضبط و انتشار آلبوم است.
آلبوم جدیدتان در چه مرحله‌ای قرار دارد و در آن به سراغ چه فضاهایی رفته‌اید؟
خطابی: آلبوم در مرحله ضبط ساز است و سازهای آلبوم دارد به‌صورت تک‌نفره با حضور دوستان ضبط می‌شود. در حال حاضر فقط ضبط دو ساز باقی‌مانده و ضبط صدای خواننده. فضای آلبوم بر اساس موسیقی ردیفی و دستگاهی ایرانی است اما در فرم آهنگسازی و تنظیم آن کمی امروزی و معاصرتر رفتار شده است. این آلبوم 5 قطعه دارد و شامل رپرتواری است که آن را قبلاً در کنسرتمان اجرا کرده‌ایم. اگر این آلبوم زودتر روانه بازار شود و ما کمی کارهایمان را سریع‌تر انجام بدهیم، ممکن است تا پایان سال 96 اجرای زنده هم داشته باشیم اما در غیر این صورت کنسرت بعدی ما در سال آینده برگزار می‌شود. گروه "پالیز" طی 4-5 سال اخیر اجراهای صحنه‌ای زیادی داشته و در حال حاضر تمرکزش بیشتر روی تولید و انتشار آلبوم است.
قصد ندارید آثارتان را به‌صورت تک آهنگ منتشر کنید و از این طریق بازخورد بهتری از مخاطبان بگیرید؟
بدری: تابه‌حال قطعه‌ای را به‌صورت تک آهنگ منتشر نکرده‌ایم اما ویدئوهایمان را به‌صورت تک‌تک به دست مخاطبان رسانده‌ایم. در آینده هر اتفاقی ممکن است بیفتد و فعلاً تصمیم این است که آلبوم‌های در حال تولید گروه به‌تناوب به انتشار برسد.
خانم بدری، همچنان که مستحضر هستید، بانوان در موسیقی ایران با مشکلاتی مواجه هستند که این مشکلات گاهی خیلی از آن‌ها را از هدفی که دارند دور می‌کند. شما با این مشکلات چطور کنار آمده‌اید و در گروه "پالیز" که بقیه همکارانتان آقا هستند، چقدر با اعضای گروه ذهنیت مشترکی دارید؟
بدری: من با اعضای گروه "پالیز" هیچ مشکلی ندارم و ذهنیتمان با همدیگر مشترک است. من یک‌زمانی نوازنده سنتور بودم و الآن تمام تمرکزم روی خوانندگی است. گاهی در خارج از کشور بسترش فراهم می‌شود و من تک‌خوانی می‌کنم اما در داخل کشور ناچار به همخوانی هستم. من الآن خواننده ثابت گروه "پالیز" هستم و خواننده آقای گروه در اجراها و آلبوم‌های مختلف تغییر می‌کند. من با خواننده اصلی گروه همخوانی می‌کنم اما این همخوانی معمولاً این‌طور است که باید دو خط هارمونی متفاوت برای ما نوشته شود چون من هیچ‌وقت کنار خواننده نمی‌نشینم تا آنچه آن خواننده می‌خواند را بخوانم. خیلی جاها دلم می‌خواهد تک‌خوانی کنم اما به‌هرحال من دارم در ایران زندگی می‌کنم و باید تابع قانون کشورم باشم.
صحبت‌های پایانی‌تان را بفرمایید.
خطابی: خواسته‌های گروه "پالیز" شاید خواسته‌های بزرگی نیست اما به نسبت گروه‌های دیگر، خواسته‌های متفاوتی است. ما باانگیزه و انرژی بیشتری، برنامه‌های پیش روی خودمان را در ژانرهای متفاوت‌تری انجام خواهیم داد. یک آلبوم از گروه "پالیز" در قالب دونوازی در دست انتشار است و ان‌شاءالله گروه ما فضاهای متفاوتی را تجربه خواهد کرد. امیدوارم اتفاق عجیب‌وغریبی در مسیر کاری ما نیفتد و گروه ما به اهداف خود برسد.
مختاری: در یکی-دو سال آینده ماحصل آن اتفاقاتی که در طول این سال‌ها برایش فعالیت کرده‌ایم، در بخش تولید موسیقی خواهد افتاد.
بدری: من از مخاطبان هنر و به‌خصوص مخاطبان موسیقی تقاضا دارم که همیشه فقط منتظر حمایت‌های ارگان‌ها از موسیقی نمانند و مطلع باشند که خود آن‌ها هم می‌توانند از موسیقی حمایت ویژه‌ای داشته باشند. من خودم همیشه وظایفم را قبال برنامه‌های فرهنگی انجام داده و از آن‌ها حمایت کرده‌ام و انتظار این رادارم که اگر کنسرتی برگزار می‌شود و یا یک گروهی با زحمات زیادی آلبوم خود را منتشر می‌کند، با حضور در کنسرت و یا خرید آلبوم از موسیقی حمایت کنند. این شاید تنها انتظاری است که موزیسین‌ها از مخاطبان دارند.